Wie was de kapitein van het scheepswrak de Witte Swaan?

Fluitschepen in de Oostzee
In een eerder nieuwsbericht uit 2020 schreef de redactie van Geschiedenis Magazine over een bijzondere archeologische vondst: een volledig intact fluitschip uit de 17de eeuw. Fluitschepen waren driemasters die hoofdzakelijk gebruikt werden voor de handel in graan, hout, hennep en teer. Het waren smalle schepen met een grote laadcapaciteit. Dit kwam goed van pas in de Sont. Daar werd namelijk tol geheven en deze tol hing af van de breedte van het dek. Des te smaller het dek, des te lager de tol.

Een witte zwaan
Het betreffende scheepswrak werd in 2020 ontdekt door de non-profit organisatie Badewanne. Het ligt tussen het Finse Hanko-schiereiland en het Estse eiland Hiiumaa. De precieze locatie kun je vinden in de MaSS database, waarin de vindplaatsen van de tot nu toe bekende scheepswrakken worden verzameld. Hoewel het wrak in zeer goede staat verkeerde, was er nog een hoop onzeker over de herkomst van het schip en haar bemanning. Op de achterkant van het schip werd het jaar 1636 vermeld, samen met een afbeelding van een zwaan. Deze zwaan verwijst naar de naam van het schip. Historicus Maarten Hell dook in de archieven om het verhaal achter het scheepswrak boven water te halen.

Wie was de kapitein?
In het Amsterdams Stadsarchief vond Hell een handelsovereenkomst van goederen uit 1638 voor een Nederlands schip met de naam ‘Witte Swaan’. De kapitein van dit schip was Dirck Adriaensz. Adriaensz was geboren op Terschelling en woonde in Nieuwendam. Voor deze kapitein was de Baltische Zee geen onbekend gebied. Uit de tolregisters van de Sont bleek dat hij vaker zijn schip had aangelegd in de havens van het Baltische gebied. Hij navigeerde ook verder naar het oosten richting Finland, Zweden en Rusland.

De laatste reis
Op 18 oktober 1638 zou de Witte Swaan van Adriaensz opnieuw richting het oosten zijn gevaren met een bescheiden lading van hop en verschillende goederen. Daarna bleef het stil in de archieven. De terugkeer van het schip werd niet geregistreerd in de tolregisters van de Sont. In 1640 gaven enkele mensen bij de notaris aan dat ze Dirck Adriaensz voor het laatste hadden gezien bij Denemarken rond het jaar 1638.

Was de Witte Swaan van Dirck Adriaensz hetzelfde schip dat op de bodem ligt van de Finse Golf? Volgens Hell is dat wel waarschijnlijk. De overeenkomsten - de naam van het schip, het embleem op het wrak, het jaar waarin het schip was gebouwd en archeologische resten van de lading in het wrak - wijzen erop dat het hier om hetzelfde schip zou kunnen gaan.

Wil je meer weten over de Witte Swaan en het scheepswrak? In het artikel van Maarten Hell lees je er meer over.

Meer historisch nieuws lees je in Geschiedenis Magazine. Wil je het volgende nummer thuis ontvangen? Neem dan een abonnement!