De wereld van de familie Blaeu

Wanneer kwam je voor het eerst een Blaeu tegen?
Dat is een van de toevalligheden in mijn leven. Ik was dienstweigeraar en tijdens mijn vervangende dienstplicht kwam ik terecht op de kaartenkamer bij het Algemeen Rijksarchief, dat zal in 1976 zijn geweest. Daar stond een kast met twintig delen van Blaeus uitgaven die je gewoon elke dag tevoorschijn kon halen. Dat waren de atlassen en kaartboeken die van de Hoge Raad en het ministerie van Koloniën vandaan kwamen, weet ik nu, sinds mijn recente boek.

Waarom vond je dat dit boek er moest komen?
Later werkte ik bij het Rijksmuseum; daar gaan de meeste boeken over schilderijen, waarvan meer dan de helft over werken van Rembrandt. Maar over de familie Blaeu is niet één recent boek, dat vond ik opvallend. Je hebt zelf een dissertatie over Willem Jansz Blaeu geschreven, je kent de literatuur: er is niet zoveel, het gaat vooral over cartografie en er bestaat zeker geen overzichtswerk. Maar de Blaeus zitten wel in de Canon van Nederland en in de Canon van Amsterdam. De Atlas Blaeu-Van der Hem, de verzamelatlas die Laurens van der Hem in de 17de eeuw aanlegde, staat op de Werelderfgoedlijst. Ik wilde weten hoe het zat met die hele familie. Het is toch een vrij diverse club, al valt ook in dit boek het hoofdaccent weer op de kaarten en de atlassen. 
Ik ben met het onderzoek begonnen toen ik nog werkte bij het Amsterdam Museum. Toen had ik De 500 Rijksten van de Republiek klaar en was er nog wat energie over voor een volgend boek. Eigenlijk is het een afkickboek, sinds mijn pensionering drie jaar geleden.

 

Vanuit welke vragen ben je gaan werken?
Ik had wel eens wat lezingen gehouden over de opdrachten op de kaarten van vooral Joan Blaeu want dat boeide me buitengewoon: aan wie draagt hij zijn kaarten op, wat voor mensen zijn dat, wat voor kring zit daaromheen? En heel simpel: waarom trouwt Joan Blaeu met een meisje uit Gouda? Niemand besteedt aandacht aan die Geertruit Vermeul of iemand als Suzanne Veselaer, over wie maar heel weinig geschreven is, hoewel ze in het laatste kwart van de 17de eeuw een heel rijke boekhandelaar-uitgever wordt en de winkel overneemt van Blaeu. Ik wilde weten: hoe zit het met al die relaties?

Je zei net, dit boek gaat toch weer vooral over kaarten en atlassen, maar dat ben ik niet met je eens. Dit boek gaat vooral over mensen.
Ik vind die mensen heel erg fascinerend. Neem iemand als Anna Maria Soetens, mijn favoriete familielid. Als weduwe trouwt zij met Jacob Blaeu, de broer van Joan Blaeu. Jacob is verhuisd van Amsterdam naar Rotterdam en zit net als Anna Maria in de laken- en textielhandel op Europese schaal. Zíj is de voornaamste trekker van die business. Soms is één transactie 15.000 gulden waard, dat vind ik nogal gedurfd. Daarnaast moet zij kinderen opvoeden: een zoon uit haar eerste huwelijk, maar ze heeft ook Johannes, een verstandelijk gehandicapte zoon uit het huwelijk met Jacob. Zij legt in haar testament vast hoe ze wil dat het gaat met de zorg voor Johannes: na haar overlijden neemt haar oudste dochter hem in huis en als zij sterft moet de andere dochter het overnemen. Dit is in mijn boek maar een detail, wie dat niet interessant vindt, mag daar overheen springen. Maar dat soort dingen kan mij wel ontroeren, dat je ziet dat er voor zo’n jongen heel goed gezorgd wordt tijdens het leven van zijn ouders én daarna.

Benieuwd hoe de familie Blaeu in de loop van de generaties veranderde? En waarom de vrouwen zo'n prominente plaats in het boek hebben? Lees het hele interview in het komende nummer van Geschiedenis Magazine. Meld je voor donderdag 9 maart aan als abonnee of bestel het nummer half maart online.