Wat deden de Vikingen van Varnhem met kiespijn?

Nieuws • 10 januari 2024 • Door Redactie Geschiedenis Magazine

Ook de Vikingen worstelden met pijnlijke tanden, gaatjes en infecties, zo blijkt uit recent onderzoek van wetenschappers aan de Universiteit van Gothenburg. Dat is misschien niet heel verrassend. Uit hetzelfde onderzoek blijkt echter ook dat de Vikingen voor sommige tandproblemen mogelijk een oplossing hadden.

In de Zweedse plaats Varnhem ontdekten archeologen in 2005 de resten van een elfde-eeuwse stenen kerk. Vlakbij deze kerk lag een begraafplaats. Duizenden Vikingen werden hier tussen de tiende en twaalfde eeuw begraven. De goed bewaarde skeletten van mannen, vrouwen en kinderen bieden een bijzonder inkijkje in het dagelijks leven van de Vikingen.

Duizenden Vikingtanden
Op het kerkhof vonden archeologen duizenden Vikingtanden. Deze tanden werden voor onderzoek naar de Universiteit van Gothenburg gebracht. Daar namen tandartsen en bot- en skeletonderzoekers het materiaal onder de loep. Zij analyseerden maar liefst 3293 tanden afkomstig van 171 verschillende Vikingen, mede met behulp van röntgenfoto’s.

Bordspelletjes waren een geliefd tijdverdrijf onder de Vikingen, die de cultuur in grote delen van (West-)Europa sterk beïnvloedden. Dit twaalfde-eeuwse schaakstuk moet in dat licht worden gezien. Het is de toren, en waarschijnlijk stelt het een berserker voor die in zijn schild bijt. Berserkers waren vikingkrijgers die zich dusdanig opwonden dat ze in extase raakten en ongevoelig werden voor pijn, wat ze tot formidabele strijders maakte. Het stuk maakte deel uit van een schaakspel dat in de 19de eeuw werd gevonden op de Buiten-Hebriden, een grote eilandengroep voor de Noordwestkust van Schotland. De stukken zijn vervaardigd van walrusivoor, en sommigen van walvistand (National Museums Scotland).

Gaatjes, infecties en het verliezen van kiezen
Uit dit nieuwe onderzoek bleek dat ook de Vikingen in Varnhem last hadden van tandbederf. Ze worstelden met gaatjes, (soms levensgevaarlijke) infecties, slijtage, tandpijn en andere tandproblemen. Zo had bijna de helft van de volwassenen (49%) één of meerdere gaatjes. Ook verloren de mensen uit de onderzochte groep vaak tanden, vooral naarmate ze ouder werden.

Naar de tandarts?
Naast tandproblemen en tandbederf, zijn er sporen gevonden van tandheelkundige ingrepen. Carolina Bertilsson, tandarts en wetenschappelijk onderzoeker, schreef naar aanleiding van deze aanwijzingen in het onderzoek: ‘Dit zijn interessante en belangrijke vondsten waaruit blijkt dat de Vikingen in deze gemeenschap bij tandproblemen ingrepen toepasten die complexer waren dan het uitrekken van tanden’. Een voorbeeld: in twee tanden is een groot gat geboord, mogelijk om ernstige tandpijn te verlichten. Ook bleken sommige Vikingen hun tanden te verzorgen. Onderzoekers vonden sporen van het gebruik van tandenstokers. Hiermee verwijderden de Noormannen voedselresten tussen hun tanden.

Onderzoekers stuitten op een opmerkelijke vondst te midden van de duizenden Vikingtanden. Een van de Vikingmannen had recht gevijlde voortanden. Waarom hij dat had gedaan - of laten doen - is nog niet helemaal duidelijk. Hij was in ieder geval niet de enige: ook op andere plekken kwamen archeologen zulke gevijlde voortanden tegen, onder meer in Zweden en sporadisch in Engeland, Denemarken en Egypte. Bron: Flickr /Ulla Moilanen. CC BY-NC-SA 2.0 Deed.

Meer historisch nieuws lees je in het nieuwe nummer van Geschiedenis Magazine. Meld je voor donderdag 25 januari aan als abonnee, of bestel het nummer eind januari online.

Je kunt het volledige onderzoek online teruglezen: Bertilsson C, Vretemark M, Lund H, Lingström P (2023) Caries prevalence and other dental pathological conditions in Vikings from Varnhem, Sweden. PLoS ONE 18(12): e0295282. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0295282

Wat deden de Vikingen van Varnhem met kiespijn?

Delen: