Innovatieve scantechnieken - De beelden van het Parthenon waren ooit fel gekleurd
Al eeuwen worden ze bewonderd om hun wit marmeren volmaaktheid: de beelden van het Atheense Parthenon – waarvan een belangrijk aantal zich nog steeds in het British Museum bevindt. Het is al lang bekend dat sculpturen in het klassieke Griekenland fel gekleurd waren, maar na duizenden jaren blootstelling aan weer en wind, bombardementen, ruwe behandeling en enthousiast schoonmaakwerk, waren de Parthenonbeelden brandschoon. Jaren is er gezocht naar pigmentsporen, zonder resultaat… waren ze dan misschien nooit beschilderd geweest?
Onderzoek met vernieuwende scantechnieken naar de exemplaren in de collectie van het British Museum, heeft nu echter een “overvloed aan verfresten” aangetoond. De beschildering van het marmer moet daarmee, volgens de onderzoekers, veel uitgebreider zijn geweest dan eerder gedacht, en mogelijk net zo gedetailleerd en subtiel als het beeldhouwwerk zelf. Uit de pigmentresten blijkt dat er onder meer menselijke figuren en palmbladpatronen op waren geschilderd.
Onderzoeksleider dr. Giovanni Verri, verbonden aan het Art Institute of Chicago, legt uit dat er in het algemeen juist heel erg weinig pigmentsporen worden gevonden, en hij en zijn team van conservatoren, textielhistorici en archeologen verbonden aan het British Museum en het Kings College London, verwachtten dat dit hier net zo zou zijn. Maar ze vonden juist meer dan normaal, terwijl er met het blote oog geen verfresten zichtbaar zijn.
Met een nieuwe door Verri ontwikkelde techniek, visible-induced luminescence, konden de beelden onderzocht worden, zonder ze te beschadigen. Hiermee kunnen kleine deeltjes worden opgespoord van de in de oudheid veelgebruikte kleurstof Egyptisch blauw, dat ook wel het eerste synthetische pigment wordt genoemd, en werd gemaakt van onder meer kalk en koper. Sporen die met het blote oog niet te zien zijn, lichten wel wit op bij het scannen.
Verri en zijn team vonden sporen van Egyptisch blauw op elf standbeelden uit de frontons – de driehoekige gevelbekroningen – van het Parthenon, en op een figuur in het fries. Zo is de kleur gebruikt om de riem van de godin Iris goed te laten uitkomen, op de slang-achtige benen van de mythische koning Kekrops, en om de toppen van de golven te benadrukken waaruit de zonnegod Helios met zijn wagen naar bovenkomt.
Het meest opvallend zijn nog wel de details die Verri en zijn team vonden op het beeld van Dione, die samen met haar dochter Afrodite achteroverleunt. Op de mantel van Dione ontdekten de onderzoekers geschilderde mensenbenen, een hand en een voet, én de figuren verdwenen en verschenen precies overeenkomstig de vouwen van het kledingstuk
Voorheen werd altijd aangenomen dat de kleding van de Parthenonfiguren beschilderd zouden zijn met ingetogen kleuren, mogelijk om de bijzondere complexiteit van het beeldhouwwerk goed te laten uitkomen. Maar de veelkleurige beschilderingen kunnen volgens Verri weleens net zo ingewikkeld zijn geweest, met gecompliceerde, figuratieve decoraties die de toch al gedetailleerd plooien precies volgen.
Ondanks de nieuw ontdekte verfpatronen, hebben we nog geen goed idee van hoe de Parthenonbeelden eruit hebben gezien. Verri: “Daarvoor weten we gewoon nog niet genoeg.”
Het onderzoek is gepubliceerd in het tijdschrift Antiquity.
Meer historisch nieuws lees je in het nieuwe nummer van Geschiedenis Magazine. Meld je uiterlijk donderdag 19 oktober aan als abonnee, of bestel het nummer half oktober online.
Delen: