Hoe kijkt China eigenlijk naar de Tweede Wereldoorlog? Dat hangt af van aan wie je het vraagt
De geschiedenis als grabbelton: allerlei politici en potentaten pikken er naar believen wat uit, verdraaien het en maken het herschreven verleden zo soms tot een propagandawapen zonder weerga. Zo gebruikt de Chinese partijtop de Tweede Wereldoorlog en alle bijbehorende traumatische ervaringen voor eigen gewin. En dat is niet voor het eerst, laat Ivo van de Wijdeven zien.
Op 3 september 2015 marcheerden 12.000 Chinese militairen in Beijing over het Plein van de Hemelse Vrede, gevolgd door een imposante collectie rollend militair materieel. Ook tweehonderd vliegtuigen maakten hun opwachting. Vergezeld van zijn eregast Vladimir Poetin keek Xi Jinping tevreden toe vanaf het podium op de Poort van de Hemelse Vrede. De hoogste Chinese leider stak een lofzang af op de overwinning in de ‘Verzetsoorlog tegen de Japanse Agressie’, zoals de Tweede Wereldoorlog in de communistische Volksrepubliek China officieel wordt genoemd.
Het was voor het eerst dat China de formele overgave van het keizerlijke Japan in 1945 zo herdacht. Militaire parades waren sinds de stichting van de Volksrepubliek in 1949 gereserveerd voor de viering van dat heuglijke feit, jaarlijks op 1 december. Met de overwinningsparade in 2015 kreeg de internationale gemeenschap de boodschap dat China na het aantreden van Xi als secretaris-generaal van de Chinese Communistische Partij (CCP) in 2012 heel anders was gaan aankijken tegen de Japanse bezetting.
Revolutionaire strijd
Het was niet voor het eerst dat Chinese leiders een nieuwe visie op de oorlog naar buiten brachten. Dit was al de derde keer. Mao begon ermee na zijn overwinning in de Chinese Burgeroorlog (1928-1949), toen zijn CCP de nationalistische Kwomintang van generalissimo Tsjang Kai-sjek definitief had verslagen. De Kwomintang vluchtte naar Taiwan en zette hier een eigen republiek op en Mao riep vanaf de Poort van de Hemelse Vrede in 1949 de Volksrepubliek China uit.
Het communistische bewind dirigeerde na 1949 de herinnering aan de Tweede Wereldoorlog naar de achtergrond: de oorlog tegen de Japanse bezetter was slechts een tussenstation geweest op weg naar de zege in de revolutionaire strijd. Japanse imperialisten en Tsjang Kai-sjeks Chinese Nationalisten werden simpelweg op één hoop gegooid: de reactionaire (internationale) klassenvijand. Het Chinese volk had de bevrijding zogenaamd geheel en al te danken aan de Grote Roerganger en de partij. Dat de CCP en de Kwomintang na de Japanse invasie in 1937 in werkelijkheid de strijdbijl hadden begraven om samen te werken tegen de bezetter, werd verzwegen.
Na de dood van Mao in 1976 bleek dit beeld niet langer bruikbaar. Het imago van de CCP had een deuk opgelopen door Mao’s desastreuze revolutionaire experimenten: zijn Grote Sprong Voorwaarts (versnelde industrialisatie en collectivisatie van de landbouw) en de Culturele Revolutie (een radicale zuiveringscampagne) hadden miljoenen Chinezen het leven gekost. Mao’s opvolger Deng Xiaoping sloeg een nieuwe koers in om het Chinese volk te verenigen achter de partij.
Toch was de meest recente leider Xi Jinping ontevreden. Waarom paste deze visie ook niet in Xi’s ‘Chinese droom’ van ‘nationale heropleving’? Hoe moest het dan wel? En, ook niet onbelangrijk, wat is het echte verhaal? Je leest het in het volgende Geschiedenis Magazine. Meld je voor donderdag 13 oktober aan als abonnee, bestel ‘m half oktober online of haal ‘m dan in de winkel.
Delen: