Granuaile. Piraat, clanleider, politiek rebel… én vrouw
Ze is de geschiedenis ingegaan onder haar Engelse naam Grace O’Malley, maar staat in haar eigen Ierland beter bekend als Granuaile. Ze leefde van 1530 tot 1603, was een creatief ondernemer die met haar eigen roofschepen de zeeën onveilig maakte, en is een symbool van het verzet tegen de meedogenloze kolonisatiepolitiek van de Engelse koningin Elizabeth I. Hoe kan een vrouw in die tijd zo’n avontuurlijk leven hebben geleid?
Granuaile was het enige kind van Eóghan Dubhdara, opperhoofd van de clan Uì Mháille (ofwel O’Malley), en zijn vrouw Maeve. De clan had zijn thuisbasis op de kliffen en in de baaien aan de westkust van Ierland, bij Clew Bay en Achill Island in het huidige county Mayo. Als kind kon Granuaile al zeilen als de beste. Ze kreeg een goede opleiding, zoals opvallend veel meisjes uit de elite in de Tudortijd: uit bronnen blijkt dat ze het Latijn beheerste. Op haar zestiende trouwde ze met Donal O'Flaherty, de erfgenaam van het naburige Connemara (in het huidige county Galway), waarheen ze hem volgde. Ze kregen drie zonen maar een huismoeder werd ze niet. Terwijl haar man met zijn krijgers bruut tekeerging in de wijde omtrek, leidde zij haar piraten in plundertochten over zee.
Nadat Donal begin jaren 1560 tijdens een schermutseling met een naburige clan om het leven kwam, keerde zij naar Clew Bay terug. Granuaile volgde haar inmiddels overleden vader op als clanleider en zette haar piratenactiviteiten voort. Vele O'Flaherties volgden haar naar Clew Bay, evenals leden van andere clans. Ze bezat kennelijk charisma en ook politieke flair.
Dubbele erfenis
Haar eigen lef, veerkracht, leiderschapskwaliteiten en andere talenten zijn onmiskenbaar, maar ze verklaren niet alles. Ook Granuailes hoge afkomst hielp mee aan haar succes. Haar erfenis was bijzonder: forten, land, schepen, vee en andere materiële rijkdommen, maar ook de maritieme traditie van de Uì Mháille. De O’Malleys haalden hun inkomen en macht deels uit hun heerschappij op zee, wat vrij uniek was in Ierland. Met hun Ierse galeien, grote schepen met een mast en dertig riemen, voerden ze oorlog met naburige clans en dreven handel met overzeese gebieden. Ze beheersten vanuit vestingen langs de kust het clangebied en de baaien; ze hieven tol voor schepen die er aanlegden en trokken er zelf als piraten op uit.
Deze traditie moet Granuaile als kind zijn ingeprent, wat betekent dat ze beschikte over een dubbele erfenis: een vloot van zeewaardige schepen én kennis van kusten en zeeroutes. Ze maakte hier gedurende haar hele carrière uitvoerig gebruik van, en niet alleen om andere schepen te overvallen en afzetmarkten voor haar buit te vinden. Zo voer ze naar Schotland om er huurlingen te werven in de Highlands, voor haar eigen oorlogen of tegen betaling voor bevriende clans.
Ook het traditionele Gaelisch recht, dat in Ierland tot ca. 1600 van kracht was, werkte mee bij Granuailes ontplooiing. Dit recht was uniek in die zin dat het ondanks moderniseringen vanaf de 5de eeuw en ondanks het dominante katholieke geloof enkele elementen van het neolithische matriarchaat had behouden. Zo gaf het de vrouw recht op een derde van de nalatenschap van haar echtgenoot en kon het huwelijk door beide echtelieden worden herroepen.
Benieuwd hoe Granuaile de kansen benutte die ze kreeg? Hoe ze haar clangebied uitbreidde, vocht tegen de Engelsen, tweemaal hun gevangene werd en weer vrijkwam, én persoonlijk onderhandelde met koningin Elizabeth…
Je leest het in het nieuwste nummer van Geschiedenis Magazine. Meld je uiterlijk 4 december aan als abonnee, dan krijg je het decembernummer thuisgestuurd. Of bestel het nummer begin december online.
Delen: