De border collie als ideale herdershond? Een historische vergissing!
Geen hondenras is zo intelligent, werkwillig, toegewijd aan de baas en, bovenal, zo virtuoos in het drijven van schapen: de border collie is de volmaakte herdershond. Britse schapenboeren zeggen dat hun werk onmogelijk zou zijn zonder hun onafscheidelijke kompaan. Maar is de border collie werkelijk zo’n onmisbare, ideale schapendrijver? Hoe ontstond het ras eigenlijk? En moeten schapen überhaupt gedreven worden; wat zouden ze daar zelf van vinden? Bert Theunissen dook in de geschiedenis van de border collie en zocht het uit.
De border collie heeft zijn hedendaagse populariteit en imago van ideale herdershond in belangrijke mate te danken aan de tv-serie One Man and His Dog, die de BBC tussen 1976 en 2013 uitzond. Zowel binnen als buiten het Verenigd Koninkrijkrijk maakte door het programma, waar op het hoogtepunt in 1981 acht miljoen Britten naar keken, een breed publiek kennis met de border collie.
In herderskringen was de reputatie van de collie al veel eerder gevestigd. In de 19de eeuw benadrukten hondenboeken al dat zonder sheepdogs een groot deel van het Engelse en Schotse platteland economisch onbruikbaar zou zijn omdat je dan op de uitgestrekte heidevelden en onherbergzame heuvels geen schapen zou kunnen houden. In die tijd begonnen in het VK de eerste wedstrijden (trials) met schapendrijvende honden. Na 1900 werden ze ook georganiseerd in andere landen, tegenwoordig ook in Nederland.
Prachtig spektakel
De Britse trial-traditie startte in 1873, in de buurt van Bala in Wales. Dit gebeurde op instigatie van adellijke grootgrondbezitters, die meenden zo het beheer van de schaapskuddes door hun pachters en herders te kunnen verbeteren. Voor de deelnemende herders was er een aardig prijzengeld, en het publiek van aristocraten en plattelandsbewoners vond het een prachtig spektakel, getuige het wedstrijdverslag in The Field, the Country Gentleman’s Newspaper.
Het voorbeeld van Bala vond dan ook al snel navolging, met name in de schapenstreken van Wales en de grensgebieden van Engeland en Schotland. Duizenden mensen stroomden in de jaren 1890 toe om te zien hoe tientallen wedijverende honden een kleine kudde zo snel mogelijk over een heuvelachtig parcours vol obstakels dreven. Een kleine eeuw later waren de trials uitgegroeid tot een spannende competitie tussen de vier landen van het VK, uitgezonden in het BBC-programma One Man and his Dog.
Typerend gedrag
Wat voor honden waren dat, die in Bala wedijverden? De border collie als ras bestond in 1890 nog niet, en de naam kwam ook pas begin 20ste eeuw in zwang. De vorming van welomschreven rassen was ten tijde van de Bala-trial nog maar net op gang gekomen, en de meeste (landbouw)huisdieren werden alleen nog op basis van hun functie onderscheiden. Raszuiverheid en uiterlijk deden er minder toe. De herdershonden die in Bala aantraden werden sheepdogs genoemd, en daarvan had je in het VK grofweg twee typen. Bepaalde honden waren vooral geschikt om een kudde schapen (of koeien) naar de markt of de slager te brengen. Ze hielden de kudde netjes bij elkaar en in beweging, met geblaf en zo nodig met een beet in de enkels van afdwalers. Dit type hond heeft later bijgedragen aan de rasvorming van de Old English Sheepdog of Bobtail.
Het andere type is vooral bekend onder zijn Schotse naam: col(l)ey of collie. Deze honden konden verspreide schapen verzamelen en naar de herder toedrijven. Op 18de-eeuwse afbeeldingen zien we dat sommige van deze honden al leken op de huidige border collie, die overigens nog steeds veel uiterlijke variatie vertoont. In Bala zagen de toeschouwers dit verzamelende en drijvende type aan het werk.
Waarin onderscheidde de (border) collie zich nog meer? Hoe ontstond het ras, en welke rol speelden de trials daarin? En wat vonden de schapen er eigenlijk van? Lees het hele artikel in het komende nummer van Geschiedenis Magazine. Meld je voor donderdag 20 april aan als abonnee of bestel het nummer eind april online.
Delen: