Waarom een Romeinse stad bij Voorburg lijkt op de beroemde villa van keizer Hadrianus
Onder de heerschappij van keizer Hadrianus, tussen 98 en 117, strekte het Romeinse Rijk zich uit van Schotland tot in het Midden-Oosten. Hadrianus wordt wel de reizende keizer genoemd: hij bezocht bijna alle provincies. Helemaal in het Noorden, vlakbij het huidige Voorburg, stichtte hij zijn eerste stad: Forum Hadriani. Onderzoeker Tom Buijtendorp ontdekte dat die stad opmerkelijke overeenkomsten vertoont met de grote en beroemde villa die Hadrianus liet bouwen bij Tivoli, op 30 kilometer van Rome.
In zijn nieuwe boek, De vergeten stad, constateert Buijtendorp dat keizer Hadrianus zijn villa in precies dezelfde richting liet uitbreiden als Forum Hadriani dat hij stichtte toen hij daar in de omgeving verbleef. De gekozen bouwrichting van 22,5 graden schuin op het noorden, wijkt in beide gevallen af van eerdere bebouwing. Hadrianus was sterk geïnteresseerd in architectuur en bemoeide zich waarschijnlijk persoonlijk met het ontwerp van zowel zijn villa als de stad.
Buijtendorp oppert dat Hadrianus bewust afweek van de bestaande bebouwing om te tonen dat hij met het Romeinse Rijk een nieuwe richting in sloeg, gesymboliseerd in Forum Hadriani, de eerste stad die hij bouwde, en het grote villacomplex van waaruit hij het rijk bestuurde.
Hadrianus brak met de militaristische expansiestrategie van zijn voorganger Trajanus die het rijk in grote problemen had gebracht. In plaats daarvan stopte hij de uitbreiding van het rijk bij natuurlijke grenzen, die eeuwen stand zouden houden. Die nieuwe visie verbeeldde hij in zijn architectuur.
Terwijl zijn voorganger zijn veroveringen verheerlijkte door in het machtscentrum Rome het Forum Traiani te bouwen, stichtte Hadrianus zijn even grote Forum Hadriani op het noordelijkste puntje van het Romeinse vasteland. Daarmee liet Hadrianus zien dat hij de provincies net zo belangrijk vond als het oude Rome. Een boodschap die hij nog bevestigde door de helft van zijn bewind door de provincies te reizen.
Volgens Romeinse bronnen toonde Hadrianus in zijn villacomplex aan de Romeinse elite de rijke diversiteit van de provincies van het rijk, met verwijzingen naar onder meer plaatsen in Griekenland en Egypte. Nadat Hadrianus terugkeerde van zijn eerste grote reis waarop hij Forum Hadriani had gesticht, liet hij bij zijn villa op een verhoogd plateau een wandelpark aanleggen. De contouren van dat park blijken vergelijkbaar te zijn met die van Forum Hadriani. Ook heeft het park dezelfde oriëntatie op het noorden, dezelfde lengte van 370 meter en een identieke gelegen geul van ruim 100 meter lang.
Het betreffende terrein van het wandelpark is nog nauwelijks opgegraven. Toekomstig onderzoek met een grondradar zou het vermoeden kunnen bevestigen dat hier inderdaad is verwezen naar de eerste stad die Hadrianus stichtte. Het zou een nieuw licht werpen op dit icoon van Romeinse innovatie. Net als de villa eerder al, is Forum Hadriani sinds afgelopen jaar Unesco werelderfgoed.
Tom Buijtendorp promoveerde in 2010 op onderzoek naar de Romeinse stad Forum Hadriani bij Voorburg. De vergeten stad. Het inspirerende verleden van Forum Hadriani (Omniboek 2022) is het derde deel in een drieluik. De eerdere delen zijn Het jaar 117 en De gouden eeuw van de Romeinen in de Lage Landen. Ook schreef hij meermaals in Geschiedenis Magazine.
Delen: