Verdronken dorp komt boven
Het lijkt wel Machu Picchu, de beroemde ruïnestad van de Inca’s in Peru. Of is het de set van een post-apocalyptische film? Nee, we zien het 13de-eeuwse Toscaanse spookdorp Fabbriche di Careggine. De aanleg van een dam in 1947 zorgde ervoor dat het plaatsje op de bodem van een stuwmeer terechtkwam. Maar binnenkort komt het weer boven water: in 2021 wordt het meer tijdelijk drooggelegd en is het middeleeuwse dorp weer voor publiek toegankelijk.
IJzersmeden stichtten dorp
De geschiedenis van Fabbriche di Careggine gaat terug tot in de 13de eeuw, toen smeden afkomstig uit de nabijgelegen streek Brescia besloten een dorp te stichten dichtbij de ijzerertsrijke Tambura-berg. Al snel groeide het plaatsje uit tot een belangrijke leverancier van ijzererts en uiteindelijk, eind 18de eeuw, zelfs tot de grootste ijzerproducent van Toscane. Het dorp werd daarbij geholpen door de hertog van Modena, Francesco III d'Este. Hij liet een molen bouwen en verleende de ijzerbewerkers allerlei privileges om hun werk te begunstigen. Zo werden ze vrijgesteld van militaire dienst en sommige belastingen.
Van ijzer naar marmer
Een eeuw later was het echter gedaan met de grootste ijzerproducent van Toscane: de ijzerwinning bereikte een dieptepunt. Noodgedwongen verlieten veel inwoners het dorp en zochten hun toevlucht tot de land- en bosbouw. In het begin van de 20ste eeuw vond het dorp echter een nieuwe bestemming: het verruilde ijzer voor marmer dat in het gebergte rond het dorp ook rijkelijk voorhanden was. In korte tijd werden er allerlei mijnbouwbedrijven uit de grond gestampt.
Er was echter één probleem: de marmerindustrie slurpte elektriciteit. De oplossing was snel gevonden. Tussen 1906 en 1907 werd besloten om op de rivier de Edron in de buurt van Fabbriche di Careggine een kleine waterkrachtcentrale aan te leggen. De marmermijnbouw kon nu op volle toeren draaien.
Dam vs. dorp
Voor fascistisch Italië was dit echter onvoldoende. Om het land uit de economische crisis te helpen hechtte het fascistische regime veel belang aan grondstoffen en industrie. Zo ook aan marmer. In 1941 besloot elektriciteitsmaatschappij Selt-Valdarno (tegenwoordig ENEL) daarom dat het tijd was voor een uitbreiding in de marmerindustrie van Fabbriche di Careggine: er moest een hydro-elektrische dam aangelegd worden met een kunstmatig stuwmeer. Dat er toevallig precies op de plaats van dit geplande meer een klein dorpje lag, maakte de maatschappij weinig uit.
Het project liep vertraging op door de Tweede Wereldoorlog, maar werd daarna alsnog uitgevoerd. In 1947 begon Selt-Valdarno met de bouw van de dam. Op dat moment bestond het dorp uit 31 huizen, een Romaanse kerk, klokkentoren, kerkhof en boogbrug en in de buurt lag nog het kleine gehuchtje Piari. Het protest van de 146 bewoners haalde niets uit: ze moesten verhuizen naar het nieuw gebouwde dorp Vagli Sotto, aan de rand van het toekomstige stuwmeer. Niet veel later zagen zij hoe hun woonplaats veranderde in het Vagli-meer. Alleen de klokkentoren en een gedeelte van de kerk waren bij laag water nog zichtbaar.
Fabbriche di Careggine weer zichtbaar
Oorspronkelijk was de elektriciteitsmaatschappij van plan het stuwmeer om de tien jaar een paar maanden droog te leggen voor onderhoud. Maar verbeterde technologie maakte dat steeds minder noodzakelijk. Hierdoor zag het dorp alleen in 1958, 1974, 1983 en 1994 nog het daglicht. Tijdens die laatste drooglegging kwamen er drommen toeristen naar het verdronken dorp om het met eigen ogen te bekijken.
Hoewel het lang spannend was wanneer en óf het dorp wel ooit weer te zien zou zijn, is daar nu een antwoord op gekomen. Energieproducent ENEL heeft aangekondigd het meer in 2021 weer droog te leggen. Niet alleen voor onderhoudswerkzaamheden, maar ook om toeristen aan te trekken en hen bewust te maken van de geschiedenis en natuurschoon van de regio. Wie weet: misschien wordt Fabbriche di Careggine wel uw vakantiebestemming volgend jaar?
Delen: