Van Grote Boze Wolf naar beschermde diersoort
‘Zeg Roodkapje waar ga je heen, zo alleen zo alleen…’ Afgelopen jaar werd dit oude sprookje opnieuw relevant. Na meer dan een eeuw van afwezigheid werd de wolf in 2015 opnieuw in Nederland gespot, en toen er in 2019 ook een vrouwtjeswolf bijkwam, volgde voor het eerst in lange tijd een wolvennestje van eigen bodem. Bang voor de wolf zijn we echter niet meer. We verwelkomen hem juist. Vanwaar deze omslag? Evert de Jonge legt het uit in zijn onlangs verschenen boek Wolven op de Veluwe – Hun geschiedenis en terugkeer.
De wolvenjacht is geopend
Er was eens, lang geleden, een tijd dat wolf en mens relatief vredig samenleefden. Maar hieraan kwam een eind toen de mens geiten en schapen ging houden. Roedels wolven roofden het vee en de mens joeg op de dief: de oorlog tussen mens en wolf was geboren. Hoewel het dier mensen meestal met rust liet, kwam hij toch te boek te staan als verslinder van onschuldige kinderen en dorpelingen. Deze slechte reputatie had hij mede te danken aan volksverhalen als ‘Roodkapje’ en ‘De wolf en de zeven geitjes’. Ook de Bijbel droeg hieraan bij: Jezus wordt hierin verbeeld als herder die zijn kudde tegen de wolven zou beschermen.
De grootschalige jacht op de wolf kwam echter pas echt op gang vanaf 1100. Door bevolkingsgroei in Europa hadden mensen meer leefruimte en landbouwgrond nodig. Bossen werden gekapt en moerassen drooggelegd, ten koste van de wildernis en het leefgebied van de wolf. In de eeuwen die volgden kreeg de wolf het niet makkelijker. Na de pestepidemieën van 1350-1450 groeide de bevolking verder. Het gevolg laat zich raden: de wildernis maakte plaats voor gecultiveerd land, en de wolf voor de mens.
De wolvenplaag van de Nederlandse Opstand
Toch gaf het roofdier zich niet zomaar gewonnen, zoals bleek in 1600 tijdens de Veluwse wolvenplaag. Op de vlucht voor de legers die tijdens de Tachtigjarige Oorlog tegen Filips II door het land trokken, zochten dorpsbewoners hun heil binnen de ommuurde steden en kastelen. Veel dorpen lagen er verlaten bij en landbouwgronden veranderden in verwaarloosde vlaktes. Wolven konden onbeperkt hun gang gaan: ze verslonden het vee, vernielden de akkers en nestelden zich zelfs in stallen en huizen. Toen de oorlog voorbij was en de dorpelingen terugkeerden naar hun huis, schrokken ze zich een ongeluk. Wolven, overal! Er was sprake van een ware wolvenplaag.
In 1897 was het uit met de wolf: het laatste exemplaar werd gedood. Na een eeuwenlang conflict kwam de mens als winnaar uit de strijd. Het roofdier leefde nu slechts nog voort in plaatsnamen als Wolfskuil, in sprookjes en in de dierentuin. Het was een exotisch dier geworden dat ooit onze bossen had bevolkt.
Terug van weggeweest
Zo exotisch bleek de wolf echter niet. Vanaf het jaar 2000 kwamen de eerste meldingen van mensen die beweerden er een te hebben gezien. Filmbeelden uit 2015 toonden aan dat de wolf daadwerkelijk zijn herintrede in Nederland had gedaan. De jacht werd niet heropend. Wel barste er discussie los. Tegenstanders beweerden dat het roofdier schapen zou aanvallen en dat Nederland bovendien te klein en te dichtbevolkt was, maar voorstanders zagen hierin geen problemen. De wolf was een aanwinst is voor de diversiteit in de natuur. Hij verdiende een kans.
Waarom was de wolf nu geen plaag meer? Voor het antwoord moeten we terug naar de vorige eeuw. Onder invloed van onder meer het rapport van De Club van Rome kwam er vanaf de jaren zeventig een maatschappelijk debat op gang over de relatie tussen mens en natuur. Nederlanders protesteerden tegen de aanleg van vliegvelden en snelwegen en pleitten voor een meer natuurlijk evenwicht. Hierin zou ook ruimte moeten zijn voor de terugkeer van de wolf. Mens en wolf hoeven geen vijanden te zijn: ze konden ook in vrede samenleven, net als heel vroeger. En de herintroductie van de wolf lijkt redelijk goed te gaan. Ze leefden nog lang en gelukkig.
Evert de Jonge, Wolven op de Veluwe – Hun geschiedenis en terugkeer (Epe 2020) Uitgeverij Gelderland, 160 blz.
Het boek is verkrijgbaar bij de lokale boekhandels of via Uitgeverij Gelderland
Delen: