Nationaal Museum Brazilië verwoest
Op zondag 2 september brak er 's avonds brand uit in Nationaal Museum in Rio de Janeiro. Er raakte niemand gewond. De belangrijke collectie van ca. 20 miljoen objecten is vrijwel geheel verwoest. Skeletten van dinosauriërs, (kunst)voorwerpen uit de Egyptische, Griekse en Romeinse oudheid, en fossiele resten van Zuid-Amerikaanse samenlevingen van voor de komst van de Europeanen, zijn voorgoed verloren. Het gebouw ging in vlammen op.
Afgelopen juni bestond het museum 200 jaar. Het was opgericht nog voordat Brazilië onafhankelijk werd (1822) en gevestigd in wat ooit de Braziliaanse residentie was van de Portugese koninklijke familie. Het interieur van het gebouw, dat dateerde uit 1808, was overwegend van hout. Het was breed bekend dat het gebouw heel kwetsbaar was. Er was geen sprinklersysteem. Geld voor verbetering van de brandveiligheid was toegezegd, maar nog niet uitgekeerd.
Mensvormige vazen en afgehakte hoofden
Vooral voor de herinnering en het onderzoek van het pre-koloniale Braziliaanse verleden is de brand een enorme klap. Het nationaal museum bezat een collectie van meer dan 19.000 inheemse objecten; onder andere uit de Santarém of Tapajóscultuur, die uitstierf kort na de Europese verovering van het Amazonegebied en vooral bekend is om haar keramiek. Ook andere inheemse volkeren uit dit gebied, zoals de Jivaro’s uit Peru en Ecuador, waren in het museum vertegenwoordigd. Zo stond een door de koppensnellende Jivaro’s afgehakt en gemummificeerd hoofd in de tentoonstelling. Vermoedelijk droegen ze de hoofden ooit als trofee aan hun riem om vijanden mee af te schrikken. De hoofden werden ook voor rituelen gebruikt.
Een keizerlijke verzameling
Vanwege de Europese connecties van de Portugese koninklijke familie, die in de negentiende eeuw heerste over het keizerrijk Brazilië, beschikte het museum ook over een flinke verzameling oude Egyptische, Griekse en Romeinse voorwerpen. Zo kocht keizer Pedro I (r. 1822-1831) in 1826 op een veiling een groot aantal Egyptische objecten van de Italiaanse handelaar Nicolau Fiengo. En de collectie oudheden groeide nog verder toen Theresia van Bourbon-Sicilië in 1843 trouwde met Kezier Pedro II (1831-1889).
Fresco en sarcofaag
Uit Italië bracht keizerin Theresia een grote aantal objecten mee die waren opgegraven bij Herculaneum en Pompeii, de oude Romeinse steden die door de uitbarsting van de Vesuvius in 79 na Christus onder de as bedolven werden en zo bewaard bleven. Onder de kunstschatten die zo in het museum terecht kwamen bevond zich ook een fresco met een draak en een dolfijn dat in de eerste eeuw na Christus ter decoratie van de tempel van Isis diende in Pompeii. Het fresco was een van de topstukken van het museum. Tot de val van het Braziliaanse rijk in 1888 bleef het keizerlijk paar de collectie aanvullen. Ook de nooit geopende sarcofaag van Sha-amun-en-su, de pristeres van de tempel van Amon in het Egyptische tempelcomplex van Karnak kwam zo in het museum terecht. De sarcofaag, vermoedelijk uit de 8ste eeuw voor Christus, was een geschenk van de Egyptische gouverneur Ismail Pasha aan keizer Pedro II.
Toch wel iets bewaard
De museummedewerkers hopen dat een klein deel van de collectie toch nog gered is. Niet alleen hebben ze geprobeerd nog tijdens de brand enkele bijzondere en kostbare (kunst)objecten en natuurhistorische specimens uit het gebouw te halen, enkele voorwerpen hebben de brand misschien ook wel doorstaan. Een van Zuid-Amerika’s oudste menselijke fossielen, de 11.500 jaar oude schedel ‘Luzia’ werd bijvoorbeeld bewaard in een metalen kist, hopelijk bood die voldoende bescherming. Ook de Bendégo-meteoriet maakt een goede kans de brand heelhuids te zijn doorgekomen. De meteoriet die in 1784 werd ontdekt door een herdersjongen in de buurt van het huidige stadje Monte Santo was sinds 1888 te bezichtigen in het museum. Het kolossale zwarte object van 5.260 kilo doet qua vorm sterk denken aan een asteroïde en is de grootste ijzeren meteoriet ooit gevonden in Brazilië. De Bendégo-meteoriet heeft de brand doorstaan, ‘als een feniks’ zegt een curator.
Protesten en beloftes
De maandagochtend na de brand verzamelt zich een mensenmassa op het plein. Inwoners van Rio de Janeiro, archeologen, antropologen, historici en studenten kijken huilend en vol ongeloof naar de smeulende resten van het museum. Tegen de middag wordt het onrustig en ontstaat er een spontane demonstratie. Honderden betogers proberen het terrein van het museum op te komen, maar de oproerpolitie houdt ze tegen en zet traangas in. De demonstranten eisen herbouw van het museum. De regering heeft geld toegezegd voor restauratie.
afbeelding Brand in het Nationaal Museum in Rio de Janeiro (foto Felipe Milanez. Publiek domein via Wikimedia Commons).
Delen: