In dit nummer
Erasmus versus de inquisitie
Sandra Langereis
Halsoverkop vertrok Desiderius Erasmus eind 1521 uit de lage landen. Hij was op dat moment ’s werelds beroemdste schrijver en zou nooit meer terugkeren in zijn vaderland. De reden van zijn vertrek: de storm van religieus geweld die na Luthers breuk met Rome over Europa trok. Ook Erasmus werd opgejaagd. De inquisitie pluisde zijn geschriften uit, rukte citaten uit hun verband en zette hem weg als goddeloze, een ketter. Maar Erasmus vocht terug. Hij bespotte de bekrompen arrogantie van de religieuze fanatici en fileerde hun redeneringen. Was dit een strijd die hij kon winnen?
Nazi-Duitsland, 1933-1940: trok miljoenen toeristen
Jan Brauer
Een vrolijk reisje langs de Rijn, kon dat nog wel na de machtsovername door de nazi's in 1933? Waarom niet, dachten een piepjonge John F. Kennedy en ruim een miljoen andere buitenlandse bezoekers: het zag er immers allemaal rustig en ordelijk uit. Dit was precies wat minister van Propaganda Joseph Goebbels probeerde te bereiken.
De wegenatlas van het Romeinse Rijk
Anique Hamelink en Arjan Ruiter
De Peutingerkaart (tabula Peutingeriana) verbeeldt het Romeinse wegennetwerk en de handelsroutes van de Britse eilanden tot in India. De perkamentrol is middeleeuws maar de informatie waarop hij is gebaseerd stamt uit het Romeinse keizerrijk. Wat de kaart extra aantrekkelijk maakt zijn de getekende symbolen of ‘vignetten’: soms niet meer dan een simpel torentje, maar er staan ook tempels of compleet ommuurde steden op. Soms lijken die vignetten antwoord te geven op eeuwenoude vragen. Bijvoorbeeld: waar verzamelde keizer Caligula zijn troepen voor zijn (mislukte) invasie van Brittannië?
Matthias Corvinus (1443-1490): maakte van Hongarije een supermacht
Ivo van de Wijdeven
Wie Hongaren vraagt naar hun geschiedenis, krijgt vaak een somber verhaal voorgeschoteld, boordevol verloren veldslagen en wrede onderdrukkers. Maar weemoed is er ook. Vooral naar de gloriejaren onder koning Matthias Corvinus (1443-1490), de tolerante en verlichte vorst die van Hongarije een Europese supermacht maakte.
Stadhouder Willem IV (1711-1751): redde het Huis van Oranje
Jasper van der Steen
Na de dood van stadhouder-koning Willem III in 1702 leek het afgelopen met het Huis van Oranje. De beoogd opvolger, Johan Willem Friso, een achterneef uit de Friese tak van de familie, verdronk in juli 1711. Zijn zoon, die een paar maanden later werd geboren, kreeg te maken met een zwakke gezondheid, regenten die genoeg hadden van de Oranjes én eindeloos gebakkelei over de erfenis van Willem III. Dat moest wel misgaan. Maar dat ging het niet. Hoe slaagde Willem IV erin het Huis van Oranje te redden?
‘Dr. Livingstone, I presume?’
Marianne Mooijweer
Het is het ultieme voorbeeld van Britse onderkoeldheid, de ontmoeting tussen David Livingstone (60) en Henry Morton Stanley (27) in de binnenlanden van Afrika. ‘Doctor Livingstone, neem ik aan?’. Maar was Stanley wel zo’n koele kikker? Zijn reisverslag vertelt een ander verhaal.
De onbekende Hanze: ook handelsroutes over land floreerden
Dick E.H. de Boer
Vanaf de 13e eeuw werd de Hanze een handelsgrootmacht die talloze steden aan zich bond en koningen kon gebieden. We denken bij de Hanze meestal aan havensteden zoals Lübeck of Kampen. Maar dat de handel alleen plaatsvond over water (de beroemde koggen), blijkt een misvatting. Ook over land trokken talloze handelskaravanen. Een nieuwe kijk op de Hanze.
Thucydides (5e eeuw v.Chr.) – Atheense generaal schrijft zijn mémoires
Mathieu de Bakker
De gewelddadige geschiedenis van het 5de-eeuwse Athene is ons goed bekend dankzij de Historiën van de Athener Thucydides. Hij beschrijft het verloop van de Peloponnesische Oorlog die uitbrak in 431 en zou leiden tot de val van Athene in 404. Minder bekend is dat Thucydides meer was dan historicus. Hij nam zelf als generaal deel aan de Peloponnesische Oorlog, maar na een mislukte missie werd hij door de volksvergadering verbannen.
De tragische Cornelis Meijer: hij temde de Tiber, maar stierf berooid
Klaas van Berkel
Cornelis Meijer was al 45 jaar toen hij in 1674 naar Venetië reisde om er zijn diensten aan te bieden aan de doges, die hun haven wilden uitbaggeren. Hij had goed verdiend als wagenmaker, was uitvinder, en had in Amsterdam meegedongen naar een opdracht om de verzanding van Het IJ tegen te gaan. Dat was mislukt, maar in Venetië had hij wel succes. Ook vanwege zijn vlotte babbel. Het was het begin van een zegetocht door het 17e-eeuwse Italië, die eindigde als een tragedie.
Kuyper corrupt?
Henk Slechte
Tijdens de verkiezingscampagne van 1909 bleek dat de grote, onkreukbare Abraham Kuyper in 1903, toen hij het kabinet leidde, de ijdele Rotterdamse zakenman Rudolph Lehmann had voorgedragen voor een lintje, terwijl de man weinig voor Nederland betekend leek te hebben. Tegelijkertijd werden grote bedragen in de kas van Kuypers gereformeerde Anti-Revolutionaire Partij (ARP) gestort. Het had er alle schijn van dat Lehmann de onderscheiding had gekocht en dat Kuyper dus corrupt was.
En ook:
- De jaren 20: de dodelijke straal was geen science fiction.