In dit nummer
Johan de Witt
De machtigste man in de Republiek halverwege de 17de eeuw was raadpensionaris van Holland Johan de Witt. Het Eerste Stadhouderloze Tijdperk bood bijzondere kansen waar hij volop gebruik van maakte. De Staten-Generaal hadden het voor het zeggen en delegeerden allerlei taken naar hem. Hij had geregeld kopzorgen over de explosieve relatie met handelsconcurrent Engeland, en mede daarom werd de aanpak van de in 1650 geboren Prins van Oranje voor hem een heikele kwestie: de jongen was immers de zoon van de laatste stadhouder Willem II en een Engelse prinses. De Witt hield alle ballen in de lucht, tot het Rampjaar 1672…
Het Duitse Stonehenge?
Wat hebben mensen allemaal uitgespookt bij de steenformatie in het Duitse Teutoburgerwoud die bekend staat als Externsteine? We kennen zelfs de herkomst van deze naam niet en dat is tekenend voor de mystiek die dit oord omgeeft. Er zijn allerlei overblijfselen van menselijke bewerking en sommige lijken prehistorisch. Hebben druïden hier rituelen uitgevoerd zoals in Stonehenge? Was dit soms de plaats waar Karel de Grote de heilige boom van de heidense Saksen omhakte om hen te onderwerpen? De nazi’s deden er in hun speurtocht naar de Germaanse wortels van het Duitse volk alles aan om dat te bewijzen.
Na D-day
Het lijkt erop dat de regering van president Donald Trump weinig geeft om het Amerikaanse imago in Europa. Dat was kort na de Tweede Wereldoorlog wel anders. Al tijdens de oorlog bereidde Washington de soldaten erop voor: middels een charmeoffensief moesten ze de ‘hearts and minds’ winnen van het publiek in de landen die ze bevrijdden. Films en tijdschriften hielpen daarbij. Elk land kreeg zijn eigen aanpak, op basis van wetenschappelijke rapporten over de Europese cultuur. In Nederland moesten de Amerikaanse GI’s er bijvoorbeeld rekening mee houden dat hier conservatieve opvattingen over vrouwen algemeen waren. En ja, Nederlanders zouden dankbaar zijn voor de bevrijding, maar ook gefrustreerd over hun afhankelijkheid van de geallieerden.
Helden met een vlekje
Standbeelden of straatnamen die herinneren aan oude koloniale bestuurders of zeehelden … kan dat nog wel? Er zijn actievoerders die ze vervloeken als uitingen van een neokoloniale maatschappij. Maar de Urker gemeenteraad besliste juist dat er weer straten naar zeehelden worden genoemd, want zij waren trots op die mannen die aan de wieg van het ontstaan van Nederland stonden. Deze discussie is niet nieuw. Michiel de Ruyter bijvoorbeeld is ingezet als hét voorbeeld van een anti-Franse strijder, maar in de Tweede Wereldoorlog was hij voor de NSB het ideale boegbeeld omdat hij vaak tegen de Engelsen gevochten had.
Wilhelmina van Pruisen, powervrouw achter stadhouder Willem V
In 1787 werd prinses Wilhelmina van Pruisen, de voortvarende echtgenote van stadhouder Willem V, aangehouden bij het Zuid-Hollandse Goejanverwellesluis. De daders waren gewapende anti-Oranjegezinde patriotten uit Gouda. Wilhelmina was op weg naar Den Haag om te lobbyen voor Willems politieke positie. De patriotten hadden hem namelijk weggejaagd uit het regeringscentrum en de familie bivakkeerde in Het Valkhof in Nijmegen. Haar opzet mislukte, maar zij riep de hulp in van haar broer, de koning van Pruisen. Nadat zijn troepen het land binnenvielen, delfden de patriotten het onderspit. Toch waardeerden ze Wilhelmina’s neiging tot aanpakken meer dan het weifelachtige karakter van Willem. Ze boden haar zelfs de troon aan…
Het Suezkanaal 150 jaar oud: Egypte de lasten, het Westen de lusten
Een feestelijke stoet van meer dan 30 schepen met hoog bezoek opende 17 november 1869 het nieuwe kanaal door de Suezwoestijn. Voor de nieuwe waterweg tussen het westen en de koloniale rijken in Azië was wél de medewerking nodig geweest van de onderkoning van Egypte nodig, een semionafhankelijke provincie in het Ottomaanse rijk. In 1854 was het de Franse diplomaat en ingenieur Ferdinand de Lesseps gelukt om Saïd Pasja voor het project te winnen. Egypte was gouden bergen beloofd. Pasja beschouwde de feestelijke opening met allerlei westerse gasten dan ook als een triomf voor zijn land. Dit bleek een voorbarige conclusie.
Brand in Paleis Noordeinde
Soms leidt een brand tot iets goeds. In 1789 ging een deel van het oude Paleis Noordeinde in vlammen op. De lakeien die er hun kamers hadden gehad, mochten een lijst opstellen van hun persoonlijke bezittingen, dan zou het hof het totaalbedrag vergoeden. Waarschijnlijk wist men heel goed van elkaar wat men zoal had gehad en zijn de lijsten daarom betrouwbaar. Ze zijn bewaard gebleven en laten zien hoe welvarend sommige lakeien waren, en vooral hoeveel hun liefhebberijen verschilden, ook al oogden ze in hun uniformen altijd eender.
Aanslag in Virginia
Het noorden en zuiden van de Verenigde Staten zaten in rond 1859 in een patstelling over de slavernijkwestie. Oorlog leek onvermijdelijk. Volgens de tegenstander van de slavernij John Brown was die zelfs nodig: alleen dan kon dit kwaad gezuiverd worden. Daarom pleegde hij tegen alle in een roekeloze daad: hij overviel samen met 20 man, waaronder een gevluchte slaaf en vrije zwarten het federale wapenarsenaal in Virginia. Twee van zijn zoons deden mee en kwamen om. Brown wist dat zo’n aanval het onderlinge wantrouwen onoverkomelijk zou maken. Inderdaad kwam Amerika door zijn daad een grote stap dichter bij de Burgeroorlog.
De eerste strijders voor Mohammed
In de 7de eeuw begonnen legers vanuit het Arabisch schiereiland aan een enorme opmars door het Midden-Oosten en Afrika. Zij brachten er de islam. Maar waren alle soldaten ook islamitisch? Geschiedenis Magazine duikt in de vroegste jaren van de nieuwe religie die met Mohammed op het Arabisch schiereiland begon.
Dirk III tegen houwdegen Godfried
Met de veldslag op 29 juli 1018 bij Vlaardingen begon de autonomie van het gewest Holland. Tegenover elkaar stonden de troepen van hertog Godfried van Lotharingen en Dirk III. Deze laatste was achterleenman en tevens aangetrouwde neef van de Duitse keizer Hendrik II. De keizer kreeg veel klachten over neef Dirk. Zo liet hij schippers van handelsschepen die van Tiel naar Engeland voeren, bij Vlaardingen ten onrechte tol betalen. Vandaar dat houwdegen Godfried op hem werd afgestuurd. Maar Dirk deed zijn naam van lastpak eer aan.
Spionne kreeg de Engelse koning Karel I bijna vrij
U kent Mata Hari. U denkt misschien dat alle spionnes het moesten hebben van pillow talk en verleiding, maar dat is niet zo. Volg de weliswaar bloedmooie Engelse Lady Carlisle die geheimschrift en andere technieken beheerste. Bijna lukte het haar zo om koning Karel I te bevrijden die gevangen was gezet in afwachting van zijn proces in 1648. Karel aarzelde om zijn lot in handen van vrouwen te leggen, waardoor de vlucht niet door ging. Lady Carlisle stond model voor de gewiekste Milady De Winter in De Drie Musketiers.
Hoe een Hollander met gestolen technologie in Gent een groot ondernemer werd
In de 18de eeuw was voor de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden de Gouden Eeuw voorbij. Toen in 1780 de Vierde Engelse Oorlog uitbrak, met opnieuw aanzienlijke economische schade als gevolg, was voor de 25-jarige katoendrukker Abraham Voortman uit Weesp de maat vol. Hij ging naar Gent! Daar bloeide immers de katoenindustrie. Voortman trouwde er en vond een medefirmant. Diens zwager bleek een uiterst handige jongen. Hij smokkelde de in Engeland uitgevonden mule jenny (een automatisch spintoestel) van Manchester naar Europa. Ook in Gent maakten ze er graag gebruik van.