Harlingse deurwaarder tegen Copernicus
Egbert Kuipers, gerechtsdeurwaarder te Harlingen, kreeg een bod van maar liefst 2000 gulden voor zijn zelfgemaakte planetarium. Misschien was het bod zo hoog – zo’n 20.000 euro naar huidige maatstaven – omdat het planetarium anders was dan anders: bij Kuipers draaide de zon om de aarde in plaats van andersom. Kuipers was op basis van nauwkeurige waarnemingen was hij tot de conclusie gekomen dat het stelsel van Copernicus niet klopte. Hij zou de gevestigde wetenschap ontmaskeren. In het januarinummer van Geschiedenis Magazine lees je hoe Kuipers tot zijn bevindingen kwam en of hij gehoor vond. Hieronder vind je nadere informatie over zijn planetarium, notities en publicaties.
Gedetailleerde waarnemingen
Kuipers werkte als gerechtsdeurwaarder in Harlingen, maar in zijn vrije tijd bestudeerde hij de sterren en planeten. Zijn zorgvuldige waarnemingen die hij vanaf 1886 bijhield in gedetailleerde overzichten deden hem geleidelijk beseffen dat de Copernicaanse wetenschap het bij het verkeerde eind had.
Een eigen planetarium
Zijn ideeën brachten Kuipers ertoe zijn eigen planetarium te maken. Dat planetarium was anders dan anders. Niet zo’n driedimensionale constructie van hout of metaal, aangedreven door een mechanisch uurwerk, maar een schijf van hard karton van een kleine 50 in cm doorsnede, waarop hij iedere dag vlaggetjes verzette, voor elke planeet een. Vele honderden speldenprikken markeren de posities waar hij zijn vlaggetjes plaatste. Dat werkte nauwkeuriger voor het bepalen van de hemelbanen “daar de snelheid waarmede de onderscheidene hemellichamen zich door het wereldruim voortbewegen, niet geheel regelmatig is te noemen”.
Na zijn dood in 1952 is Kuipers’ planetarium in de collectie van het Eise Eisengamuseum te Franeker terecht gekomen. Eisenga was een andere Friese amateur-astronoom, die in de 18de eeuw een roemrucht planetarium van reusachtige afme-tingen bouwde, verspreid over de kamers van zijn woonhuis. Een Copernicaans planetarium wel te verstaan – tot Kuipers’ misnoegen, maar dankzij dat geweldige museum is wel mooi zijn erfenis bewaard gebleven.
Brochure met een lange titel
In 1938 gaf Kuipers een brochure uit met een uitvoerige cijfermatige onderbouwing van zijn bevindingen. De openingszin-nen van de verhandeling luiden: ‘Over de Aarde en Planeten en over de Zon; ja over de geheele Wereld heb ik jaren gedacht. Die gedachten – heel veel – heb ik alle opgeschreven en zou ik in boekvorm in den handel brengen. Dat kost echter veel geld, voor mijn geschrijf plusminus f.500,–. Ik zou de uitgaaf bewerkstelligen op eigen risico.’ Van het manuscript voor het boek ontbreekt helaas ieder spoor. Kuipers besloot zijn boek om te zetten naar een korte brochure, omdat hij er niet gerust op was dat hij uit de kosten zou komen.
In zijn brochure schaarde Kuipers zichzelf in een illuster rijtje. ‘Vanaf den tijd dat de menschen tot denken bekwaam waren, hebben velen van de hemelbollen bewegingen ’n teekening gemaakt - ’n planetarium of hemelenplein. Pythagoras ongeveer 500 jaar vóór onze jaartelling; later nog Aristarchos, Hipparchus, Ptolemeus, Copernicus, Kuipers. De laatstge-noemde ben ik, de ontwerper van ’n nieuw wereldstelsel en schrijver van deze verhandeling.’ Van al die stelsels werd tegenwoordig dat van Copernicus gezien als het best passende, maar dat klopte volgens Kuipers niet. Copernicus plaatste de Zon in het midden van het heelal, en liet de Aarde, net als de andere planeten, om de Zon heen draaien. Onjuist, aldus Kuipers: de Aarde draait om de Zon, met een omlooptijd van 365 dagen. ‘De aarde hangt dus, geheel overeenkomstig Job 26 : 7 in het midden, en ook Jozua had gelijk, toen hij de zon een ‘sta stil’ toeriep.’
Benieuwd naar het hele verhaal van Egbert Kuipers? En naar zijn redeneringen en ondebrouwingen? Lees het in het januarnummer van Geschiedenis Magazine. Vanaf eind januari online te bestellen. Of word abonnee om niets meer te missen!
Delen: