Historisch raadsel opgelost: zo kwamen Vikingen op het boomloze Groenland aan hout
De Vikingen koloniseerden Groenland aan het eind van de 10de eeuw. Ze verbleven er uiteindelijk bijna 500 jaar lang. Maar over hoe ze aan bouwmaterialen kwamen, was tot nu toe geen zekerheid. Er is altijd gedacht dat ze het hout importeerden uit Amerika of Europa, maar Lísabet Guðmundsdóttir van Háskóli Íslands, de Universiteit van IJsland in Reykjavik, stelt dat dat niet klopt. Integendeel zelfs.
Onherbergzame landschappen
Groenland is een prachtig, maar onherbergzaam eiland, met bergen en oneindig veel gletsjers. Aan de kunsten vind je hier en daar nog wel lage begroeiing, maar door de noordelijke ligging en de korte, koele zomers zijn bomen grotendeels afwezig. De enkele boomsoort die er staat, zoals de zachte berk, groene els en jeneverbes, wordt hier niet groter dan 3 meter. Weinig hout dus, en daarmee ook weinig bouwmaterialen.
De Konungs skuggsjá
De Vikingen die tussen circa 985 en 1450 op Groenland woonden, moeten hout nodig hebben gehad voor bijvoorbeeld huizen, transport (boten!), meubels, gereedschap, gebruiksvoorwerpen en natuurlijk brandstof. Waar haalden ze dat vandaan op een eiland zonder bomen?
Tot nu toe was de Konungs skuggsjá, een Noorse vorstenspiegel van halverwege de 13de eeuw, een belangrijke bron voor het antwoord op deze vraag. Al het hout zou zijn geïmporteerd. Uit het recente onderzoek van Lísabet Guðmundsdóttir blijkt echter dat dit niet klopt. De Groenlandse Vikingen importeerden niet meer dan 0,5% van al het hout dat ze gebruikten.
Houtanalyse
Om de herkomst van het vikingenhout te achterhalen, analyseerde Guðmundsdóttir 8.552 houtfragmenten die op vijf verschillende plaatsen in Groenland zijn gevonden. Haar onderzoek, dat onlangs is gepubliceerd in Journal of Archaeological Science, wijst erop dat 36% van het hout toch echt inheems Groenlands is.
Drijfhout
Maar het overgrote deel van het hout, zo’n 62%, blijkt afkomstig van de lariks, grove den en spar - houtsoorten die niet op Groenland voorkomen. Dit hout moet dus wel van elders naar het eiland zijn gebracht. Het gaat hierbij om bomen uit Noord-Amerika en Siberië, die een lange route over het water hebben afgelegd - als drijfhout. De bomen zijn door bijvoorbeeld erosie in het water beland en de stromingen rondom Groenland zorgden er vervolgens voor dat het hout zowel aan de oost- als westkust van het eiland is beland. De herkomst van de overige 1,5% van het hout kon overigens niet worden achterhaald.
Inuit
Guðmundsdóttir weet zeker dat het drijfhout is, en geen hout dat bijvoorbeeld is geïmporteerd uit de vikingnederzettingen in Noord-Amerika. Ze baseert haar conclusie op het feit dat in nederzettingen van de Inuit eenzelfde percentage hout is gevonden. De Inuit zijn volledig afhankelijk (geweest) van drijfhout, omdat ze geen hout konden importeren.
Eikenhout, een luxe
Nog een interessant detail: eikenhout was de belangrijkste geïmporteerde houtsoort. Dit hout werd voornamelijk gevonden rondom de voorname gebouwen, zoals het bisschoppelijk huis bij Garðar, het huidige Igaliku. Voor de ‘gewone’, middelgrote boerderijen waren daarentegen de inheemse houtsoorten juist een belangrijke bron aan bouwmateriaal.
Delen: