Herziene canon: geschiedenis anno 2020

‘Het verleden is een vreemd land: ze doen de dingen daar anders’, schreef schrijver L.P. Hartley in 1953. En gelijk had-ie: wat we bijvoorbeeld vijftien jaar geleden als ‘normaal’ beschouwden, zien we nu heel anders. Zo ook met de canon. Hoewel het verleden achter ons ligt en niet meer verandert, ontwikkelt onze blik op het verleden zich constant. De maatschappij waarin we leven staat immers niet stil en beïnvloedt hoe wij de geschiedenis zien. Een canon lijkt misschien een vaststaand gegeven, maar is minder in steen gebeiteld dan we denken: na vijftien jaar voelt hij verouderd aan.

Gaten in de canon
Toen de Commissie-Van Oostrom de canon in 2006 presenteerde, was er nog veel lof voor. De lijst met vijftig chronologische thema’s bood op dat moment nog een volledig beeld van de Nederlandse geschiedenis, en zou houvast kunnen bieden in het geschiedenisonderwijs.

 

 

Maar in de loop van de tijd kwamen er vragen. Niet elke Nederlander zou zich meer in de canon vertegenwoordigd voelen. Door maatschappelijke ontwikkelingen als #MeToo en een toenemend bewustzijn van racisme en van diversiteit,  werden er gaten zichtbaar in de oude canon. In 2019 besloot Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap Ingrid van Engelshoven daarom dat het tijd was voor een herziening. Ze stelde een Commissie Herijking Canon van Nederland in met als opdracht de ‘keuzes en teksten die op grond van de inzichten van toen gemaakt zijn’ tegen het licht te houden.

Trijntje en de Oranjeleeuwinnen
Het resultaat is een meerstemmige canon met een diverser beeld van de Nederlandse geschiedenis. Helemaal 2020. In de herziene versie is er bijvoorbeeld meer plek voor vrouwen: de canon begint met de prehistorische jager-verzamelaar Trijntje en eindigt met de Oranjeleeuwinnen. Daar tussen zijn Maria van Bourgondië, Sara Burgerhart en Marga Klompé toegevoegd.

 

 

Ook is er aandacht voor het Caribisch gebied, kolonialisme en slavernij en hiermee voor zwarte bladzijden uit de Nederlandse geschiedenis. Zo heeft Anton de Kom een eigen venster gekregen en is de tekst van de Michiel de Ruyter herschreven. Verder ligt de focus nu minder op de Randstad: de introductie van Jeroen Bosch en de Limburgse mijnen zorgen samen met het schrappen van de Grachtengordel voor meer regionale diversiteit. Tot slot heeft de commissie het taalgebruik aangepast, ook dat was nodig om een genuanceerder beeld van de geschiedenis te kunnen geven.

Over vijftien jaar?
Concreet betekent dit dat er tien vensters zijn vervangen, vier vensters een nieuwe naam hebben gekregen en de teksten van alle vensters zijn herschreven. Hoewel de commissie hier een jaar aan heeft gewerkt, heeft ook deze canon geen eeuwigheidswaarde. Het is slechts een momentopname van hoe wij in 2020 over de Nederlandse geschiedenis denken. Waarschijnlijk denken we er over vijftien jaar weer anders over…