Wat dreef nazi-jager Fritz Bauer (1903-1968)?
Kort na de Tweede Wereldoorlog probeerden veel Duitsers door te gaan alsof er niets was gebeurd. Er werd weinig over de gruwelen van de voorgaande jaren gepraat, of over collectieve schuld en collaboratie. De economische wederopbouw kreeg voorrang. De vele ex-nazi’s die in 1945 goede banen hadden bemachtigd probeerden niet op te vallen of werkten zelfs actief tegen dat ze gepakt zouden worden. Zo maakten ze het eind jaren ‘50 de joodse aanklager Fritz Bauer onmogelijk om ‘schrijftafelmoordenaar’ Adolf Eichmann in Duitsland te berechten. Bauer had negen jaar als balling doorgebracht in Denemarken en Zweden. In het maartnummer van Geschiedenis Magazine laat Bert Schaafsma zien hoe Bauer het recht, de menselijkheid en de vrede wilde dienen en mee wilde bouwen aan een nieuw, democratisch Duitsland. En hoe hij werd tegengewerkt. Kijk hier de boeiende documentaire Fritz Bauer–Generalstaatsanwalt. Nazi-Jäger (2020), over zijn leven en strijd.
Bauer vond het van het grootste belang dat juist het Duitse publiek een rechtszaak tegen een nazi als Eichmann in eigen land zou kunnen meemaken. Bij de verschillende grote processen die Bauer voerde om nazi-misdaden voor de rechter te krijgen, vond hij achter de schermen deze kliek hoge ex-nazi’s tegenover zich.
Bauer klaagde bewakers uit Auschwitz aan, en streed ervoor dat het Derde Rijk waarin Hitler het voor het zeggen had gehad, voortaan als ‘onrechtstaat’ zou gelden. Dan zouden ook mensen die zich voor en tijdens de oorlog tegen Hitler hadden verzet, niet langer als landverraders te boek staan. Tot 1951 was dat nog wel het geval.
Bauer zelf was al voor het uitbreken van de oorlog naar Denemarken gevlucht en zat vanaf 1943 in Stockholm. Toen de oorlog allang was afgelopen woonde hij er nog, feitelijk zonder inkomen: het lukte hem tot in 1949 niet een baan in Duitsland te vinden. Hij vermoedde dat dit met antisemitisme te maken had of dat men bang was voor wraakgevoelens. Maar Bauer zinde niet op wraak. Hij wilde als jurist heel graag meewerken aan de opbouw van een nieuw, democratisch Duitsland. Vrede, menselijkheid en rechtvaardigheid moesten de kernwoorden zijn. Hij gebruikte de rechtszaal als podium en behandelkamer tegelijk: volgens hem was het goed als het moeilijke oorlogsverleden in het openbaar werd besproken. Hij was een pionier: pas jaren na zijn dood zouden veel meer mensen er zo over gaan denken.
Zijn taaie strijd is het onderwerp van een documentaire met boeiend historisch beeldmateriaal, getiteld Fritz Bauer–Generalstaatsanwalt. Nazi-Jäger is hieronder te zien. De voertaal is Duits, maar bij het icoontje voor instellingen is Duitse ondertiteling in te stellen, zodat het goed te volgen is.
Foto header: Still uit de documentaire Fritz Bauer–Generalstaatsanwalt. Nazi-Jäger.
Delen: