EEUWIGE RAADSELS | De vermiste pilote Amelia Earhart
Vreemde verdwijningen, mysterieuze verschijningen, raadselachtige plekken… De geschiedenis zit vol onopgeloste raadsels. Wat is er eigenlijk precies gebeurd? Daarover liggen wetenschappers (en anderen) nog wel eens met elkaar in de clinch. Geschiedenis Magazine dook in enkele van deze mysterieuze geschiedverhalen én hun mogelijke verklaringen. Lees hier de vierde aflevering: de vermissing van pilote Amelia Earhart.
‘We moeten bij je zijn, maar kunnen je niet zien – maar de brandstof raakt op. Heb je niet via radio kunnen bereiken. We vliegen op 300 meter hoogte.’ Het was 2 juli 1937 07:42 lokale tijd toen deze boodschap van de Amerikaanse vliegenierster Amelia Earhart uit de radio van de Itasca klonk. Het schip lag aan de kust van het eiland Howland in de Grote Oceaan, waar Earhart en haar navigator Fred Noonan hun tussenstop zouden maken in wat de langste vlucht om de wereld moest worden. Maar zover zou het niet komen. Een uur later ontving de bemanning op Itasca nog een bericht: ‘We zitten op lijn 157 337. We zullen dit bericht herhalen. We zullen dit herhalen op frequentie 6210. Wacht.’ Het zou het laatste zijn wat van Earhart werd vernomen.
Neus voor avontuur
Earhart had al jong een neus voor avontuur. Ze werd op 24 juli 1897 in de Amerikaanse stad Atchison, in het noordoostelijke puntje van Kansas, geboren, waar ze met haar jongere zus in bomen klom, op ratten schoot en op het dak een glijbaan bouwde om daar in een houten kist vanaf te sjezen. Haar moeder moedigde hen aan: ze hield er onconventionele ideeën op na en wilde haar dochters niet opvoeden tot ‘aardige kleine meisjes’.
Haar oudste dochter kon zich vinden in deze feministische denkbeelden: Earhart verzamelde krantenartikelen over vrouwen met mannenberoepen en koos voor de middelbare school met het beste scheikundeonderwijs. Toen ze de middelbare school afrondde, was de Eerste Wereldoorlog in volle gang en ging ze werken als militair verpleegster. Een medicijnenstudie in New York volgde, maar hier bleek toch niet haar interesse te liggen: na een jaar keerde ze weer terug naar haar ouderlijk huis.
‘Ik moest vliegen’
Earharts leven nam een andere wending toen haar vader haar op 28 december 1920 meenam naar een vliegveld in Long Beach. Na een korte vlucht was Earhart verkocht. ‘Tegen de tijd dat ik 60-90 meter boven de grond was gekomen, wist ik dat ik moest vliegen’, schreef ze later in haar boek Last Flight. Een reeks baantjes volgde, en uiteindelijk had ze genoeg geld voor vlieglessen.
Niet veel later kocht ze haar eerste vliegtuig en haalde haar vliegbrevet. De avontuurlijk ingestelde Earhart hield het niet bij rustige pleziervluchtjes. Ze vestigde het ene record na het andere: geen hoogte, snelheid of afstand was haar te gek. In 1928 was ze de eerste vrouw die de Atlantische Oceaan overstak. Wel als passagier, wat haar dwarszat: ‘Stulz [de piloot] deed al het vliegwerk, hij moest wel. Ik was slechts bagage, net een zak aardappelen... misschien zal ik ooit proberen om het in mijn eentje te vliegen.’ Dat moment kwam sneller dan gedacht: in 1932 vloog ze als eerste vrouw solo de Atlantische Oceaan over en drie jaar later herhaalde ze het kunstje boven de Grote oceaan.
Vliegende vrouwen
Earhart was niet de eerste vrouw die een vliegtuig bestuurde. Sinds de opkomst van de luchtvaart speelden vrouwen een rol: eerst als assistent en passagier, maar aan het begin van de 20ste eeuw ook als piloot. Toch werden vliegende vrouwen nog niet volledig geaccepteerd. Om vrouwen in de luchtvaart te steunen en promoten richtten 99 pilotes onder leiding van Earhart in 1929 de organisatie The Ninety-Nines op. Earhart was de eerste president.
Haar gehele carrière bleef Earhart zich inzetten voor vrouwelijke pilotes. In 1935 kreeg ze een aanstelling op de Purdue University waar ze werkte als technisch adviseur van het Department of Aeronautics en vrouwelijke studenten begeleidde in hun loopbaan. Ook streed ze voor algemene vrouwenrechten: ze was lid van de National Woman's Party en steunde het Equal Rights Amendment.
De wereld rond
Earharts hang naar vliegrecords bracht haar in 1936 op een nieuw idee: de langste vlucht om de wereld maken, totale afstand 47 duizend kilometer. Ze liet er een speciaal vliegtuig voor bouwen: de Electra. Marinier en vliegenier Harry Manning zou haar vergezellen voor het navigeerwerk en het communiceren en locatiebepalen via de radio. Vluchtnavigator en zeekapitein Noonan ondersteunde hem met navigeren. Op 17 maart 1937 waagde het drietal hun eerste poging. Ver kwamen ze niet: na een landing in Honolulu maakte het vliegtuig bij opstijgen een verkeerde draai waardoor het beschadigd raakte. De vlucht moest worden afgelast.
Earhart liet zich er niet door uit het veld slaan. Nog datzelfde jaar probeerde ze het opnieuw. Dit keer zonder Manning: die zag er vanwege de problemen tijdens de eerste vlucht vanaf. De reis ging voorspoedig, en na 35.000 kilometer vertrokken Earhart en Noonan op 2 juli 1937 vanuit Lae op Nieuw-Guinea richting Howland, een klein eilandje in de Grote Oceaan op 4110 km vliegen. Toen ging het mis...
Van de radar
Het gebrek aan een ervaren radio-operator zorgde ervoor dat Earhart en Noonan geen goed contact kregen met de Itasca die hen bij Howland opwachtte: hun berichten kwamen aan, maar de antwoorden ontvingen ze niet. Bovendien werkte de radioapparatuur die ze gebruikten niet op hun vlieghoogte en hadden ze omwille van het gewicht enkele antennes thuis achtergelaten. De zware bewolking zorgde dat de Itasca en Howland-eiland vanuit de lucht niet zichtbaar waren. Zes uur lang zocht de bemanning van de Itasca contact met de Electra, daarna gaven ze op. Machteloos keken ze toe hoe de Electra uiteindelijk van de radar verdween.
Al een uur na Earharts laatste bericht werd er een zoektocht op touw gezet. De daaropvolgende uren en dagen zochten de Itasca en de Amerikaanse marine rondom Howland-eiland naar sporen van de vermiste vliegeniers. Zonder resultaat. Na ruim twee weken werd de zoektocht gestaakt, maar Earharts echtgenoot gaf niet op. Het mocht niet baten. Op 5 januari 1939 werd Earhart officieel doodverklaard.
Op een onbewoond eiland
Wat is er met Earhart en Noonan gebeurd? De meest aannemelijke verklaring is dat het vliegtuig door brandstofgebrek in zee is gestort. Vanwege de gebrekkige radiokennis waren Earhart en Noonan niet goed in staat hun locatie te bepalen en weken ze af van hun route, waarna ze te weinig brandstof hadden om naar een eiland te vliegen.
Een andere mogelijkheid is dat de Electra een noodlanding heeft gemaakt op het nabijgelegen Nikumaroro-eiland. Na van de route te zijn afgeweken, wilde Earhart wellicht niet langer zoeken naar Howland, en probeerde ze een eiland dichterbij te bereiken. De zoekacties van de marine en haar echtgenoot Putnam leverden echter niets op dat wijst op een landing op Nikumaroro.
Drie jaar later werd er wel een schedel gevonden op het eiland. De Britse officier Gerald Gallagher startte een zoektocht en vond meer botten, een fles, een schoen en een sextantdoos. Zou dat van Earhart zijn? Nader onderzoek wees echter uit dat het skelet aan een oudere vrouw toebehoorde. En de sextantdoos was van latere datum dan de crash. De International Group for Historic Aircraft Recovery vervolgde de zoektocht vanaf 1988. Ze vond resten die van de Electra konden zijn geweest. Maar ook dit bleek niet waar: ze behoorden toe aan een vliegtuig dat tijdens de Tweede Wereldoorlog in de buurt van het eiland was gecrasht. In 2019 waagde de vinder van de RMS Titanic Robert Ballard nog een poging. Maar zelfs met de modernste technieken kwam hij de Electra niet op het spoor.
Gevangen door Japanners
Volgens televisie- en radiocorrespondent Fred Goerner kon dat wel eens kloppen: hij denkt dat Earhart en Noonan helemaal geen noodlanding op Nikumaroro hebben gemaakt. Ze zouden op het eiland Saipan zijn neergestort, waarna ze door Japanners gevangen werden genomen en geëxecuteerd. Foto’s van Earhart in Japans gevangenschap die het bewijs hiervoor leverden bleken echter andere vrouwen af te beelden. Mike Campbell, schrijver van enkele biografieën over Earhart, blijft in de theorie geloven, maar meent wel dit moet zijn gebeurd op de Marshalleilanden, die dichterbij Howland-eiland liggen. Toch is de afstand tussen de Marhalleilanden en Howland ook nog 800 mijl. Hoe kon Earhart daar met de weinige resterende brandstof naartoe vliegen? En als dit al was gelukt, waarom zouden Japanners hen dan vastzetten?
Wat er ook is gebeurd, Earhart zal waarschijnlijk geen spijt hebben gehad van de fatale tocht. Vlak voor ze aan haar wereldreis begon zei ze: ‘Begrijp alsjeblieft dat ik me heel goed bewust ben van de risico's. Ik wil het doen omdat ik het wil doen. Vrouwen moeten dingen proberen, zoals mannen dingen hebben geprobeerd. Als ze falen, is hun mislukking alleen maar een uitdaging voor anderen.’
Delen: