De Nederlandse wortels van de Volksrepubliek China
Op 1 oktober 1949 riep Mao Zedong de Volksrepubliek China uit. De Chinese Communistische Partij is sindsdien oppermachtig en heeft daarmee de stoutste dromen overtroffen van de kleine groep studenten die haar in juli 1921 oprichtte. De Nederlander Henk Sneevliet stond aan de wieg van de nieuwe partij. Bij hem rond de tafel op de oprichtingsvergadering waren dertien Chinezen. Zij vertegenwoordigden de 57 mensen in heel China die zich op dat moment communist noemden. De wortels van de honderd jaar later alomtegenwoordige partij waren bescheiden.
De fijne kneepjes bijbrengen
Op nummer 76 van de Straat van de Vreugdevolle Onderneming in de hippe wijk Xintiandi van Shanghai bevindt zich een curieus museum dat jaarlijks honderdduizenden bezoekers trekt. In de woonkamer van de grijsroze voormalige koopmanswoning vond vanaf 23 juli 1921 het enige dagen durende Eerste Nationale Congres plaats van de Chinese Communistische Partij. De kamer is in originele staat hersteld: op de tafel lege theekopjes, alsof de congresleden net vertrokken zijn. Een verdieping hoger kan de bezoeker zien hoe het congres eruitzag. In een kamer bevinden zich vijftien wassen beelden samengepakt rond een tafel, onder wie twee afgevaardigden van de Communistische Internationale (Comintern). Een van hen heeft onmiskenbaar westerse trekken: Henk Sneevliet.
Opmerkelijk is dat de twee toenmalige voormannen van het Chinese communisme, Chen Duxiu en Lin Dazhao, ontbraken in Shanghai. De mensen die wel aanwezig waren, de dan 28-jarige Mao incluis, wisten nog bar weinig van politiek. Het was aan Sneevliet, opererend onder de schuilnaam Maring (in het Chinees: Ma Ling), en zijn Russische kompaan met codenaam Nikolski om hun de fijne kneepjes van het revolutionaire vak bij te brengen. De Nederlander had het congres in Shanghai bijeengeroepen.
De op dat moment 37-jarige Sneevliet was als overtuigd communist zeer bedreven met de communistische gereedschapskist: propaganda, organisatie van arbeiders in vakbonden en stakingen. In 1914 was hij in Nederlands-Indië betrokken bij de oprichting van de latere Partai Komunis Indonesia. Vanwege zijn antikoloniale ideeën werd hij uitgewezen door de Nederlandse autoriteiten. Toen hij in 1920 als Nederlandse afgevaardigde het Tweede Wereldcongres van de Comintern in Moskou bijwoonde, bleken zijn opvattingen nauw aan te sluiten bij die van Lenin. Omdat Sneevliet de enige communist met ervaring in Azië was, koos Lenin hem persoonlijk uit om als Comintern-vertegenwoordiger de jonge communisten in China te helpen.
China leek rijp
Sneevliet mocht ervaring hebben opgedaan in Indië, toen hij in 1921 in Shanghai arriveerde, wist hij weinig van de Chinese cultuur en sprak hij de taal niet. Desalniettemin zou de Nederlander de Chinezen gaan vertellen wat hun te doen stond. Sneevliet zag zichzelf als een Prometheus die het revolutionaire vuur naar de mensen bracht.
Hoe ging Sneevliet te werk? China was nauwelijks geïndustrialiseerd en had een verarmde boerenbevolking, geen arbeidersklasse. Terwijl dat de traditionele doelgroep van de communisten was. Hoe werd China uiteindelijk toch een communistisch land? Je leest het in de vijfde editie van Geschiedenis Magazine. Meld je voor donderdag 1 juli 16.00 uur aan als abonnee, bestel ‘m online of haal ‘m vanaf half juli in de winkel.
Delen: