In dit nummer
De avontuurlijke jeugdjaren van Churchill
Jasper Buijting
Wij kennen Winston Churchill (1874-1965) vooral als de onverzettelijke premier en oorlogsleider uit de Tweede Wereldoorlog. Maar tegen die tijd had hij er al een heel leven op zitten. En dat leven was uitzonderlijk avontuurlijk. Hij was afwisselend militair en oorlogscorrespondent in India, Soedan en Zuid-Afrika, waar hij de Boerenoorlog versloeg, maar soms ook de wapens oppakte; hij werd zelfs krijgsgevangen gemaakt, wist te ontsnappen en werd in één klap een nationale held. Wat dreef deze rusteloze avonturier?
De glamourprins: Willem II van Oranje
Ineke Huysman
Prins Willem II van Oranje is veel minder bekend dan zijn zoon Willem III, die het zou schoppen tot koning van Engeland. En dat is jammer, want Willem II was een van de intrigerendste Oranjeprinsen. Hij was opvallend knap en daar maakte hij gebruik van, veel adellijke jongedames waren smoorverliefd op hem. In veel opzichten gedroeg hij zich als een koningszoon, met wild feestende hofhouding en al. Maar Willem was meer dan een feestnummer. Hij trouwde met een Engelse koningsdochter en hoewel zijn aanval op Amsterdam mislukte, had hij de Staten in een ijzeren greep.
De Nederlander die Mao lesgaf
Ivo van de Wijdeven
Een eeuw geleden werd in Shanghai de Communistische Partij van China opgericht. In die stad hadden westerse zakenlieden en handelaren de touwtjes in handen en dat was nationalisten als Mao een doorn in het oog. Lenin wilde de Chinezen opnemen in de communistische Internationale. Maar Mao had een kennisachterstand. Hij en zijn mede-rebellen moesten eerst op cursus. Hun docent: de Nederlander Henk Sneevliet.
Gruwelkasteel in Oostenrijk
Wally de Lang
In proefstation Hartheim, een op het eerste gezicht idyllisch kasteel niet ver van Mauthausen, experimenteerde de SS met gifgas. Zo werd met stopwatches gemeten wanneer verschillende gas- en gifmengsels effectief werden. Onder de slachtoffers waren ook Joodse mannen die waren opgepakt in Amsterdam, bij de allereerste razzia in het bezette West-Europa. Heel lang was niet bekend wat er met hen gebeurd was.
Had Boerhaave (1668-1738) wel patiënten?
Rina Knoeff
De medicus Herman Boerhaave (1668-1738) was zo beroemd dat een brief geadresseerd aan ‘Boerhaave in Europa’, in de juiste brievenbus terecht kwam. Zo gaat althans het verhaal. Andere verhalen gaan over een onvermoeibare arts die van alles op de hoogte was. Maar patiënten, collega’s en pupillen kenden ook een andere Boerhaave: iemand die ver af stond van de moderne geneeskundige praktijk en het eigenlijk niet zo op patiënten had. Waarom werd hij dan toch zo beroemd?
Hugo, heer van Lusignan
Frank Tang
Dictators en presidenten met een autocratische inslag staan in de media al snel te boek als ‘feodale heersers’. Dat past bij het beeld van een middeleeuwse vorst die naar believen kon beschikken over zijn onderdanen en vazallen. Maar klopt dat beeld wel? Nee, een ‘top down’-regeringsstijl was voor een Middeleeuwse vorst vrijwel onmogelijk. En dat laten we zien aan de hand van de ruige avonturen van Hugo, heer van Lusignan, die zich regelmatig niks van zijn koning aantrok.
De onverschrokken Mary Wollstonecraft (1759-1797)
Kirsten Zimmerman
Mary Wollstonecraft, de moeder van Frankenstein-auteur Mary Shelley, werd in 1759 in Londen geboren in een niet onbemiddeld gezin, dat regelmatig verhuisde. Haar bazige vader dronk, en sloeg haar moeder. De drie dochters kregen, zoals gebruikelijk was, minder kansen dan de zonen, maar Mary weigerde zich daarbij neer te leggen. Ze werd een bewonderd (en verguisd) schrijver, filosoof, revolutionair en voorvechter van vrouwenrechten. En ze was een van de eerste vrouwen die kon leven van de pen.
Doggerland: wonen op de bodem van de Noordzee
Eleá de la Porte
De afgelopen miljoen jaar lag wat nu de Noordzee is vrijwel altijd droog. Doggerland, noemden 19e eeuwse wetenschappers het gebied, naar de Doggerbank. Neanderthalers jaagden er in ijzige landschappen op reuzenherten en mammoeten. Maar Homo Sapiens, die na hen kwam, moest zich al aanpassen aan het steeds hogere waterpeil, toen de ijskappen smolten. Zij verplaatsten zich in kano’s, tot hun leefgebied definitief werd verzwolgen, nog maar 8.000 jaar geleden.
Thorbecke struikelt over fanatieke protestanten
Henk Slechte
Sinds 1592 waren er in de noordelijke Nederlanden geen bisschoppen. Maar na de Grondwetswijziging van 1848 kreeg Rome weer wat speelruimte. De scheiding van kerk en staat was vastgelegd, en daarmee ook de vrijheid van geweten en godsdienst. Nederland werd weer een kerkprovincie, met vijf bisdommen en een aartsbisschop. Die laatste zetelde in Utrecht, uitgerekend Utrecht, de stad van de Unie van Utrecht (1579) waar de calvinistische Republiek was geboren. Dat móést minister Thorbecke verhinderen, vond de hartstochtelijke Aprilbeweging.
Portugals gouden eeuw: hoe een afgelegen koninkrijk uitgroeide tot een wereldmacht
Ruud Stevens
In de 15e eeuw groeide het afgelegen koninkrijk Portugal, dat eeuwen was overheerst door de Moren, ineens uit tot een wereldmacht. Het begon allemaal in 1415, toen prins Hendrik de Zeevaarder Ceuta in Noord-Afrika veroverde. In de twee eeuwen daarna zeilden de Portugezen de hele wereld over, ze bereikten zelfs China en Japan.
En ook: Nederlandse limes op de werelderfgoedlijst?