De Bataafse Hannibal: Julius Civilus dwingt Rome bijna op de knieën

De Bataaf Julius Civilis was in 68 Romeins burger en lid van een rijke koninklijke familie die voordat de Romeinen hun macht in de regio vergrootten, de scepter zwaaide over wat nu de Betuwe is. Uit de Historiën van Tacitus weten we dat Civilis getrouwd was en meerdere kinderen had. Andere persoonlijke informatie krijgen we verder niet. Wel komen we via Tacitus veel meer te weten over de politieke en militaire gang van zaken in de Lage Landen, waarin Civilis een sleutelrol vervulde.
 

 

De Bataven werden in 68 al enige jaren geregeerd door een Romeinse magistraat, maar koninklijke families zoals die van Civilis hadden nog steeds veel invloed op het Romeinse regionale bestuur. Ze waren belangrijk voor de Romeinen om orde en stabiliteit in de regio te garanderen. De Bataven hadden zich bovendien in rap tempo aangepast aan de Romeinse cultuur: velen van hen konden lezen en schrijven en droegen Romeinse kleding. De Bataven waren bondgenoten van de Romeinen, wat inhield dat ze militaire ondersteuning leverden.

Ook namen veel Bataafse mannen vrijwillig dienst in het Romeinse leger, wat hun na 25 jaar het gewilde Romeinse burgerschap gaf. Ze vormden daarin de Bataafse hulptroepen en stonden bekend als een zeer deskundig specialistenleger. Ook in Rome waren ze geen ongewone verschijning, want de persoonlijke lijfwachten van de keizer en de pretoriaanse garde bestond voor een deel uit Bataven. Volgens Tacitus waren zij formidabele cavaleristen en bijzonder goede zwemmers, waardoor ze met behoud met wapens en paarden in gesloten eenheden rivieren konden oversteken.
 

 

Zo deden de Bataven veel ervaringen op tijdens de verovering van Germanië, die voor de Rome eindigde met het verliezen van de beroemde slag in het Teutoburgerwoud in het jaar 9. Ook vochten ze mee met wraak-expedities na die slag onder de Romeinse veldheer Germanicus.

Een heel belangrijke rol speelden de Bataafse ruiters bij de veroveringsoorlog van Brittannië tussen 43 en 105. Ook Claudius Civilis vocht in 43 als vrijwilliger mee bij de invasie onder keizer Claudius. Hij doorliep een glansrijke militaire carrière en werd commandant van de Bataafse elitetroepen. Civilis diende jarenlang en had zo ampel de gelegenheid om de Romeinen te observeren. Hij begreep alles van hun oorlogsvoering en zeker hoe hij hen moest verslaan.
 

 

In de boeien naar Rome
Plotseling kwam er een einde aan de voorspoedige loopbaan van Julius Civilis. In 68, het laatste regeringsjaar van Nero, liet de opperbevelhebber van Germania Inferior, waar de Betuwe ook onder viel, hem samen met zijn broer Julius Paulus oppakken. Ze werden gearresteerd wegens opruiing en anti-Romeinse sentiment. In welke vorm ze dat gedaan zouden hebben, wordt in de bronnen niet gespecificeerd. Paulus werd direct ter dood gebracht, maar Civilis werd in de boeien geslagen en naar Rome gedeporteerd om aan het hof van Nero te worden berecht.

In de tussentijd had Nero echter zelfmoord gepleegd, waarna een periode van grote politieke onrust en burgeroorlog uitbrak. Er passeerden in slechts één jaar tijds vier keizers de revue: Galba, Otho, Vitellius en Vespasianus. De eerste van de machthebbers in dit ‘vierkeizer-jaar’, Galba, sprak Civilis vrij van rechtsvervolging. Naar zijn motivatie kunnen we slechts gissen. De Bataaf vertrok vol bittere gevoelens uit Rome. Hij wilde zijn naam zuiveren, maar ook de dood van zijn broer wreken.

En wreken deed hij. Hoe? Dat lees je in de komende editie van Geschiedenis Magazine. Meld je voor donderdag 20 mei aan als abonnee of haal ‘m begin juni in de winkel.