Atlantis in de Noordzee
Atlantis is dichterbij dan u denkt. Tenminste, er bevindt zich een Nederlandse equivalent op de bodem van de Noordzee. Tussen Nederland en het Verenigd Koninkrijk lag zo’n vijftigduizend jaar geleden het zogenaamde Doggerland, woonplaats van onze prehistorische voorouders. Totdat het achtduizend jaar geleden plotseling verdween onder de zeespiegel. Sinds kort is er archeologisch onderzoek naar dit verloren land mogelijk: stukje bij beetje wordt de geschiedenis van Doggerland opgedoken.
Eerste stappen op Doggerland
Vuurstenen, beenderen, voetafdrukken in klei en een compleet verkoold bos. Het is slechts een kleine greep uit de archeologische vondsten die de laatste jaren – letterlijk – boven water zijn gekomen. Ze tonen de sporen van een verloren landschap, bewoond door onze voorouders. Al 800.000 jaar geleden zetten deze mensachtigen hun eerste stappen op Doggerland. Maar ze werden al snel weer verdreven door een ijstijd. 700.000 jaar later trok een nieuwe mensachtige naar het eiland: de Neanderthaler. De weercondities waren extreem, maar de Neanderthaler wist te overleven. De jacht op mammoeten en wollige neushoorns voorzag in werktuigen, kleding en voedsel.
Bovenaan de voedselketen
Na het uitsterven van de Neanderthaler zo’n 45.000 jaar geleden, betrok de moderne mens – de homo sapiens – het ijzige Doggerland. En tegen het einde van de laatste ijstijd, zo’n 15.000 jaar geleden, veranderde het gebied zich in een waar paradijs. Een vruchtbaar eiland met bossen en rivieren vol vogels, vissen en zoogdieren, en met de moderne mens als jager-verzamelaar bovenaan deze voedselketen.
Een verloren paradijs
8000 jaar geleden verdween het eiland. Gletsjers smolten, de zeespiegel steeg en Doggerland kwam langzaam onder water te liggen. De mens wist zich in eerste instantie nog aan te passen door haar dieet te veranderen. In plaats van beren en zwijnen at ze nu zeegras en zoetwatervis. Maar het mocht niet baten. Rond 6150 v. Chr. overspoelde een verwoestende vloedgolf van minstens tien meter Doggerland. Door de blijvende zeespiegelstijging liep het paradijs uiteindelijk voorgoed onder water.
Een verloren land komt boven
Duizenden jaren later, wist niemand meer dat er lang geleden een land had bestaan op de bodem van de Noordzee. Totdat enkele vissers in Urk eind 19de eeuw op een nieuwe vangmethode overstapten. Ze lieten verzwaarde netten over de zeebodem slepen waarin van alles verstrikt raakte. Plots kwamen de eeuwenoude sporen van het verloren Doggerland weer boven. Archeologisch duikwerk is echter onmogelijk: de koude, modderige Noordzee leent zich hier niet voor. En de vondsten riepen dan ook meer vragen dan antwoorden op.
Sporen in het zand
Recent is hier verandering ingekomen. Precies waar Doggerland zich bevond, vinden nu baggerwerkzaamheden plaats voor een groot project om de Nederlandse kust tegen zeespiegelstijging te beschermen. Het zand dat naar boven komt bevat veel archeologische vondsten en een schat aan informatie over de verloren woonplaats van onze voorouders. Langzaam maar zeker worden hierdoor de raadsels en mythen opgelost. Een verloren paradijs komt boven water.
Dit artikel is samengesteld op basis van een nieuwsartikel van Andrew Curry, dat onlangs verscheen op de website van Science en een reviewartikel van Jamal Ouariachi in het NRC Handelsblad.
Delen: