500ste sterfjaar Leonardo da Vinci

Historici in Engeland ontdekten een schets van Leonardo da Vinci, en daarmee meteen één van de twee overgeleverde portretten die er tijdens zijn leven van hem zijn gemaakt. Het gaat waarschijnlijk om een tekening die een assistent maakte vlak voor de dood van de meester in 1519. Het nieuw geïdentificeerde portret van da Vinci staat op een dubbelzijdig blad met detailstudies van een paardenbeen door Leonardo, gemaakt ter voorbereiding van een nooit gerealiseerd ruiterstandbeeld.

Kenmerkende baard

De enige andere eigentijdse afbeelding van da Vinci is van de hand van zijn pupil Francesco Melzi, ook rond het jaar 1519. Voor Martin Clayton, hoofd Prints en Drawings van het Royal Collection Trust, die nieuw ontdekte schets indentificeerde, bestaat er geen twijfel: ‘Wanneer je de nieuw ontdekte schets vergelijkt met Francesco Melzi’s portret van da Vinci, zie je sterke aanwijzingen dat het hier ook om een portret van de kunstenaar gaat. De elegante rechte neus, de lijn van de baard die diagonaal over de wang naar het oor loopt, het krulletje dat van de snor langs de mondhoek valt en het lange golvende haar zijn allemaal precies zoals in Melzi’s portret. Leonardo was bekend om zijn goed onderhouden en volle baard, in een periode waarin weinig mannen een baard droegen, hoewel dat vanaf dat moment meer en meer in de mode zou raken.’

 

 

Het portret van Melzi en de nieuw ontdekte studie zullen, samen met 200 tekeningen door Leonardo, vanaf 24 mei deel uitmaken van de tentoontstelling Leonardo da Vinci: A Life in Drawing in The Queen’s Gallery, Buckingham Palace. Een voorproefje vind u hier.

Zenuwschade aan zijn rechterhand

Het was al bekend dat Leonardo da Vinci in het laatste deel van zijn carrière nog maar moeilijk schilderspaletten en kwasten kon vasthouden met zijn rechterhand. Lesgeven en tekenen met links kon hij nog wel. De meeste auteurs schrijven de verlamming van da Vinci’s rechterhand toe aan een beroerte.

Na analyse van een 16de-eeuws portret van Giovanni Ambrogio Figino van een oudere da Vinci kwamen artsen onlangs echter tot een andere conclusie. De tekening biedt een zeldzame weergave van de rechterarm van da Vinci in gevouwen doeken, enigszins zoals in een mitella, met zijn rechterhand in een verstijfde, verkrampte houding. De onderzoekers, cosmetisch chirurg Davide Lazzeri en neuroloog Carlo Rossi, concluderen in The Journal of the Royal Society of Medicine : ‘We zien op het portret geen gebalde vuist zoals typisch is voor spierspasmes ten gevolge van een beroerte, maar veeleer een klauwhand die het gevolg is van een beknelde zenuw.’ De artsen denken daarom dat da Vinci geen beroerte heeft gehad, maar dat hij is flauwgevallen en daarbij zijn rechterarm moet hebben bezeerd, met zenuwschade als gevolg. Hoewel hij verschillende schilderijen, waaronder de Mona Lisa, onafgemaakt liet in de laatste vijf jaar van zijn carrière, bleef hij tekenen en lesgeven. Ook dat onderschrijft volgens de artsen dat da Vinci waarschijnlijk geen beroerte heeft gehad: buiten de schade aan zijn hand zou hij namelijk geen motorische beperkingen of cognitieve achteruitgang hebben ondervonden.

 

 

De haren van da Vinci

Tenslotte geloven twee Italiaanse onderzoekers dat ze een haarpluk van Leonardo da Vinci hebben ontdekt. De lok werd bewaard in een privéverzameling in de Verenigde Staten. De onderzoekers hopen dat DNA onderzoek kan bevestigen dat het haar van da Vinci was: ze willen het genetisch materiaal van de lok zowel vergelijken met het DNA van levende nakomelingen als met de botten uit het graf van da Vinci die de afgelopen jaren zijn geïdentificeerd.