30 mei 1619: stichting Batavia

Dat juist het Westfries Museum stilstaat bij 400 jaar Batavia is niet zo vreemd: het was de in Hoorn geboren gouverneur generaal Jan Pietersz Coen die vond dat de VOC in Azië een ontmoetingspunt nodig had, een centraal punt waar de hele handel uit Azië samen kon komen. Coen liet zijn oog vallen op de Javaanse havenstad Jacatra. Dat was zeer tegen de zin van de plaatselijke vorst van Mataram. Die sloot een verbond met de Engelse concurrent van de VOC om dit te voorkomen. Er volgde een gewapend conflict, dat Coen in 1619 beëindigde met de vernietiging van Jacarta en de verdrijving van de bewoners. Op 30 mei 1619 stichtte hij op de puinhopen van Jacatra zijn zo vurig gewenste handelscentrum. Coen wilde het als eerbetoon aan zijn geboortestad Nieuw Hoorn noemen. De VOC-directie, de Heeren XVII, stak daar een stokje voor.

 

 

Paradekaart

In 1627, liet toenmalig gouverneur generaal Pieter de Carpentier de stad Batavia, toen net acht jaar oud, vastleggen door de landmeter Floris van Berckenrode. Dit resulteerde in een immens grote geschilderde kaart van de stad. Deze was bestemd voor VOC directie in Holland. Die er in Amsterdam, in het Oost-Indisch Huis graag mee pronkte. Bijvoorbeeld toen de Franse koningin Catharina de Medici er op bezoek kwam.

Op de kaart zien we onder meer het Kasteel van Batavia zien. Dit fort met zijn vier bastions langs de rivier de Ciliwang moest de haven en de ommuurde stad ten zuiden ervan beschermen. In het Kasteel bevonden zich de bestuursgebouwen, pakhuizen, werkplaatsen en woonhuizen van het personeel van de VOC.

Schaakbord en smeltkroes

De stad telt in 1627  een paar duizend inwoners en valt op door z’n schaakbordachtige stratenpatroon en Hollands aandoende grachten. Maar Hollands was Batavia allerminst. De bevolking bestond voor het grootste deel uit Aziatische handelaren en slaafgemaakten, afkomstig uit China, India en de Indische Archipel. Batavia was een smeltkroes van culturen en daarmee ook van bouwstijlen. Zelfs de Hollandse huizen waren aan de Indische omstandigheden aangepast, met overhangende dakranden als bescherming tegen de zon en bijgebouwen om de mensen in slavernij te huisvesten.

Een smeltkroes is Batavia altijd gebleven. Aan het eind van de 17e -eeuw was het handelscentrum uitgegroeid tot een multiculturele stad van 70.000 inwoners en het succesvolle middelpunt van de Hollandse en Chinese internationale handel. Europeanen vormden nog geen 10 procent van de bevolking. Tegenwoordig heet de stad (weer) Jakarta en is ze een bruisende metropool met bijna net zoveel inwoners als heel Nederland.

 

Batavia 1627 virtual reality

De kaart van Floris van Berckenrode uit 1627, de oudste geschilderde kaart van Batavia, hangt tegenwoordig in het Westfries Museum in Hoorn. Hij werd in 1918 zwaar beschadigd terug gevonden op de zolder van het oude stadhuis van Hoorn. In die staat is de kaart nog altijd in het museum te zien.

Gelukkig zijn er nog steeds heel veel details op de kaart te zien die uitnodigen om je een voorstelling te maken hoe het leven in het Batavia van toen geweest moet zijn. Om dat voor iedereen makkelijk te maken brengt het museum deze bijzondere kaart met de nieuwste virtual reality technieken tot leven in een nieuwe presentatie: Batavia 1627 VR.

Op pad met Floris van Berkenrode

Hierin is kaartenmaker Floris van Berkenrode de gids die de bezoekers door de stad heen rondleidt. Dat begint met een bezoek in vogelvlucht over de stad met zijn Kasteel, haven, stad en omgeving. Om vervolgens ergens in de stad te landen, waar bezoekers getuige zijn van het dagelijks leven in deze levendige en multiculturele handelsnederzetting.

Zie voor meer informatie: wfm.nl