200ste sterfdag held van Doggersbank

De avonturen van Van Kinsbergen begonnen al jong. Hij werd in 1735 geboren in Doesburg en nam al op zijn negende samen met zijn vader dienst in het leger van de Republiek, dat toen in de Zuidelijke Nederlanden de Oostenrijkse Successieoorlog uitvocht. Toen hij in 1748 terugkeerde, besloot hij na het lezen van een biografie van Michiel de Ruyter dat hij een groot admiraal wilde worden. Na een opleiding tot ingenieur aan het Instituut voor de Zeevaart in Groningen werd hij luitenant-ter-zee in dienst van de Admiraliteit van Amsterdam.

Kozakken

De financiën van de Republiek verkeerden in de jaren 1760 in zwaar weer: de uitgaven aan de marine en de carrièremogelijkheden voor zeeofficieren waren beperkt. In Rusland was dat anders, vanwege de Russisch-Turkse Oorlog (1768-1774). Daar kon Van Kinsbergen makkelijk een goede positie krijgen en in 1771 trad hij in Russische dienst. Hij reisde af naar de monding van de Donau, kreeg er het bevel over een afdeling kozakken, leerde Russisch en werd tijdens een gevecht in zijn knie geschoten. Bedolven onder een stapel lijken en stervenden, werd hij uiteindelijk gered door een kozak, die hij later een baan bezorgde bij de Amsterdamse marinewerf.

Zijn carrière ging het intussen voor de wind: hij maakte indruk op Catherina de Grote en kreeg nu twee kleine fregatten onder zich op de Zwarte Zee. Ondanks deze geringe slagkracht wist Van Kinsbergen in 1773 tot twee maal toe de Turkse vloot te verslaan. Vooral de tweede overwinning was een huzarenstukje: hij negeerde een bevel om van het gevecht af te zien vanwege de grote Turkse overmacht en wist met moderne tactieken zoveel chaos en schade aan te brengen onder de tegenstanders dat ze zich terugtrokken. Hoewel Catharina de Grote hem graag in dienst wilde houden en hem tot ridder in de Orde van Sint Joris benoemde, keerde Van Kinsbergen in 1775 terug naar de Republiek waar hij opnieuw dienst nam.

 

Doggersbank

Hier waren de spanningen met Engeland inmiddels flink opgelopen. Toen de Republiek weigerde nog langer mee te werken aan de door Engeland vanwege de Amerikaanse Revolutie ingestelde handelsblokkade van Amerika, was een nieuwe Nederlands-Engelse Oorlog onvermijdelijk. De vloot van de Republiek probeerde directe confrontaties te mijden, maar Van Kinsbergen voer een agressievere koers. Toen hij bij de begeleiding van een handelskonvooi op schepen van de Engelse marine stuitte, wist hij stand te houden tegen de overmacht en twee Engelse schepen flink te beschadigen. Na deze Slag bij de Doggersbank werd Van Kinsbergen als zeeheld onthaald en werd hij de belangrijkste marine-adviseur van Willem V. Al snel kreeg hij al snel bredere politieke invloed.

In 1786 trouwde Van Kinsbergen (voor het eerst) met Hester Hooft, een schatrijke Amsterdamse burgemeestersdochter. Tijdens de huwelijksreis door Duitsland en Oostenrijk in 1787 werd het Amsterdamse huis van het pas getrouwde stel doorzocht door de soldaten van de stadhouder: de marineman werd verdacht patriottische sympathieën. Bewijs werd echter niet gevonden en Van Kinsbergen bleef trouw aan de prins totdat deze begin 1795 vertrok naar Engeland, op de vlucht voor de door de Franse invasie in het zadel geholpen patriotten.

Het tij keert

Op 24 februari 1795 werd Van Kinsbergen gearresterd op last van de voorlopige revolutionarie regering van Holland. Hoewel hij binnen enkele dagen weer op vrije voeten was, werd hij op 27 februari samen met alle andere zittende marineofficieren ontslagen. Hoewel verschillende mariniers daarop aandrongen, vroeg Van Kinsbergen niet om een nieuwe aanstelling bij het nieuwe regime. Nadat op 16 april van dat jaar bovendien zijn vrouw overleed, richtte hij zich op de filantropie en stichtte hij onder meer en weeshuis in Apeldoorn.

Toen Nederland in 1806 in opdracht van Napoleon een koninkrijk werd onder zijn broer Lodewijk Bonaparte, keerde het tij voor Van Kinsbergen. De marine-man diende tijdens het koninkrijk Holland als symbool voor de verzoening met de oude Republiek en werd overladen met (ere)titels en banen. Zo benoemde Lodewijk hem al snel tot staatsraad, tot honorair en later buitengewoon maarschalk en werd hij in de adelstand verheven, met als titel Graaf van Doggersbank. Met de annexatie van het jonge koninkrijk door het Franse Keizerrijk in 1810 werd Van Kinsbergen gedegradeerd tot Franse viceadmiraal, maar daar stond tegenover dat Napoleon hem aanstelde als Frans senator, hij zijn titel als graaf mocht behouden en er nog een ridderorde bijkreeg.

Weer Kozakken

Toen Kozakken eind 1813 de Fransen uit Apeldoorn verdreven, zette Van Kinsbergen zijn kennis van het Russisch in om een wapenstilstand tussen de Franse bezetters van Het Loo en de Russische troepen te bewerkstelligen. Hij voorkwam dat het Loo geplunderd werd. De oude Van Kinsbergen bood de aanstaande koning Willem I zijn diensten aan en die werden onmiddelijk aanvaard. Als eerbewijs werd hij als (titulair) luitenant-admiraal benoemd en hij behoorde tot de 600 notabelen die in 1814 goedkeuring mochten geven aan de nieuwe grondwet. Hij kreeg nog het grootkruis Militaire Willemsorde en stierf uiteindelijk in 1819 als jonkheer.

Karel Kindermans is tekenende verteller. Hij brengt verhalen dichtbij door middel van inhoudelijke en levendige tekeningen. Meer informatie en een korte kennismaking met zijn Jan Hendrik van Kinsbergen vindt op zijn website.