17de-eeuwse Enkhuizenaar had schildpad als huisdier: een ‘levende rariteit’ om mee te pronken

Levende rariteit 
Nooit eerder werd er een schildpad met een dergelijk hoge leeftijd in Nederland gevonden. Nog bijzonderder is dat de schildpad in leven was toen hij in Nederland aankwam. Na reiniging en conservering bleek namelijk dat het skelet van het dier nog aanwezig was in het schild. Als de schildpad enkel als verzamelobject naar Enkhuizen was vervoerd, zouden het vlees en de botten zijn verwijderd. Anders lag rotting op de loer.  
 

In het Enkhuizen van zo’n 400 jaar geleden werd de schildpad waarschijnlijk als huisdier gehouden. Het zal destijds voor heel wat bekijks hebben gezorgd, een exotisch dier uit Midden- of Noord-Amerika hebben was iets uitzonderlijks. De schildpad werd gehouden als een soort ‘levende rariteit’, als iets om mee te pronken.  

Tropisch koraal en tabakspijpen 
Hoe weten we dat deze overblijfselen werkelijk zo oud zijn? Archeoloog Etienne van Paridon vond de schildpad tijdens een opgraving langs de Kuipersdijk in Enkhuizen, waar vroeger de Oude Buyshaven was. In verschillende grondlagen werden voorwerpen gevonden: hamers, scheepstouw, tropisch koraal en tabakspijpen. Deze objecten konden gedateerd worden en in de onderste – dus oudste – laag werd het schild aangetroffen.  
 

Aan het lijntje  
Verder onderzoek van het schild en het skelet leverde nog meer interessante aanwijzingen op. Zo zit er een gaatje aan de rand van het schild. Hier zat wellicht een kettinkje of een touw aan vast, om de schildpad door de tuin van de eigenaar te laten wandelen. Op de onderkant, de buik van het schild, zijn de letters ‘P’ en ‘D’ ingekrast. Zou dit verwijzen naar de persoon die het dier in de Verenigde Staten heeft gevonden of gekocht? Of bijvoorbeeld naar een Enkhuizens meisje, Petronella Dirksdochter, die de schildpad van haar vader cadeau kreeg? Daar zullen we waarschijnlijk nooit achter komen.  
 

Doosschildpad in winterslaap 
De schildpad die de wereldreis maakte was een zogenaamde Noord-Amerikaanse doosschildpad. Dit is een soort die gewoonlijk leeft nabij bos en moeras in Verenigde Staten en Mexico. Het bijzondere aan deze soort is dat het buikschild bij gevaar helemaal dicht kan klappen. Het dier kan ook heel oud worden, veel doosschildpadden passeren de 100 jaar met gemak.  

Hoe overleeft de schildpad zo’n lange zeereis op een handelsschip van de WIC? De doosschildpad leeft normaliter op plantaardig en dierlijk voedsel, maar houdt ook een lange winterslaap. Mogelijk is de schildpad tijdens die periode vervoerd naar Enkhuizen en werd hij wakker in een compleet onbekende wereld. 
 

In de haven 
Hoe de schildpad in de haven terecht is gekomen, is onbekend. Geopperd is dat het dier aan boord was gestorven en vanaf het schip in de haven weggegooid. Dit is echter niet aannemelijk. De Oude Buyshaven werd niet gebruikt door grote handelsschepen en zeker niet door de schepen van de West-Indische Compagnie. De schildpad is bovendien gevonden in de havenvulling langs de kadebeschoeiing, wat het waarschijnlijk maakt dat het dier vanaf de kade in de haven is gegooid.