Sovjet-Unie valt Finland binnen en Sjostakovitsj schrijft alvast muziek voor de overwinningsparade…
In de ochtend van 30 november 1939 viel het Russische leger Finland binnen. Vijf dagen eerder had de componist Dmitri Sjostakovitsj de opdracht gekregen een feestelijk stuk te schrijven, dat uitgevoerd zou worden tijdens de overwinningsparade van het Rode leger in Helsinki, die gepland stond op 18 december, Stalins verjaardag. De Sovjetgeneraals dachten slechts een paar weken nodig te hebben om de ‘kwaadaardige fascistenkliek’ in Helsinki te verdrijven. Hoe dat toch iets anders liep, lees je in het septembernummer van Geschiedenis Magazine. Benieuwd naar de Suite op Finse thema’s die Sjostakovitsj voor de gelegenheid schreef? Luister en lees hieronder verder.
Sjostakovitsj voltooide de suite op 3 december 1939, terwijl het Rode leger de Finse Mannerheim-linie naderde. Stalin wilde de grenzen van voor 1917 herstellen. Leningrad, het huidige Sint-Petersburg lag maar 32 km van de Finse grens, en als provincies van het Russische Rijk waren Polen, Estland, Letland, Litouwen en Finland volgens hem ideale buffers geweest.
De Russische overmacht stuitte echter op taai verzet. Tegenover de half miljoen soldaten en 5000 tanks van het Rode leger, wisten de ca. 150.000 Finse militairen – geholpen door de strenge winter – goed stand te houden. De Russische invasie werd gelaagd door bevoorradingsproblemen en liep al snel vast.
Pas nadat Stalin begin 1940 nieuwe voorraden en dienstplichtigen stuurde en een andere generaal aanstelde, die de tactiek wijzigde en zich op één zwak punt in de Finse linies concentreerde, forceerde het Rode leger een doorbraak. Op 12 maart 1940 gaven de Finnen zich over. Bij de Vrede van Moskou moest Finland in ruil voor onafhankelijkheid een tiende van zijn grondgebied afstaan. Leningrad kwam op ruim 150 km van de grens te liggen.
De geplande militaire parade van het Rode leger in Helsinki kwam er echter niet van, en de Suite op Finse thema’s die Sjostakovitsj (1906-1975) voor de gelegenheid schreef, beleefde uiteindelijk pas in 2001 haar wereldpremière. De suite heeft niet de epische omvang van Sjostakovitsj’ oorlogssymfonieën, maar is geschreven voor klein orkest met een belangrijke rol voor piano. Instrumentale delen worden afgewisseld met Finse volksliedjes gezongen door tenor en/of sopraan. Het is niet Sjostakovitsj meest geïnspireerde werk, maar met relatief simpele melodieën en veel herhalingen weet hij effectief een folkloristische sfeer op te roepen. Ook de vakkundige instrumentatie helpt hierbij, waarbij het gepluk aan de vioolsnaren Finse tokkelinstrumenten lijkt te imiteren. Nergens bereikt het werk echter de diepgang en emotionele impact van bijvoorbeeld zijn liedcyclus ‘Uit Joodse Poëzie’ van 1948. De componist nam later afstand van de suite op Finse thema’s en het werk heeft geen opusnummer.
Meer weten over Winteroorlog, de Molotovcoctail en de Finse sluipschutters? En over de grote consequenties die het conflict had op de lange termijn? Je leest het in het septembernummer van Geschiedenis Magazine. Meld je voor donderdag 1 september aan als abonnee, bestel ‘m vanaf begin september online of haal ‘m dan in de winkel.
Delen: