Waarom paars? De fascinerende geschiedenis van het dragen van de kleur paars

 

De geur van paars
Wat moet het gestonken hebben, daar vlak bij Tyrus aan de kust van het oude Fenicië. Vanaf de 15de eeuw v. Chr. specialiseerden de Tyriërs zich in de productie van een paarse kleurstof, die ze wonnen uit vleesetende zeeslakken. En dat deden ze niet voor niets benedenwinds en buiten de stad.

Om de kleurstof aan de zeediertjes te onttrekken werden de dode slakken geweekt in oude urine vermengd met houtas en water. De lucht moet onbeschrijfelijk zijn geweest - maar het procedé had wel het gewenste effect. In het slakkenmengsel vond onder invloed van het zonlicht een wonderlijke transformatie plaats: het sap uit de diertjes kleurde paars. Wanneer de gewenste tint bereikt was, konden de Tyriërs oogsten.

Het maken van de paarse kleurstof, niet voor niets Tyrisch purper genoemd, was dus enorm bewerkelijk. Om één toga te verven waren wel meer dan 250.000 zeeslakken nodig. Die moesten natuurlijk ook nog eens stuk voor stuk uit hun huisje worden gehaald. De resten daarvan zijn nog steeds zichtbaar: rond de oude stad Tyrus, die tegenwoordig in Libanon ligt,
zijn grote bergen met lege schelpen gevonden. 

   

 

Luxe en prestige    
Door de moeizame productie werd paars al snel een symbool van luxe en prestige. Tot aan de 19de eeuw waren het vooral elites die zich de dure kleur konden permitteren. Bijbelse priesters en vorsten, waaronder koningen David en Salomo, zijn vaak beschreven met kledingstukken die met deze extracten waren geverfd. Ook Alexander de Grote en Romeinse consuls en keizers toonden zich graag in paarse kleding. Vooral in het Romeinse Rijk werd paars steeds meer exclusief geassocieerd met de keizers en hun officieren. Dat ging zelfs zover dat in het late imperium de verkoop van paarse stof een staatsaangelegenheid werd - wie zonder toestemming paarse stof verkocht, kreeg de doodstraf. En toen Karel de Grote in 800 werd gekroond droeg hij een Tyrische paarse mantel. 
 

 

Paars voor iedereen    
In 1856 probeerde de 18-jarige Britse scheikundestudent William Henry Perkin een synthetische kinine te maken. Zijn experimenten produceerden in plaats daarvan de eerste synthetische kleurstof met een speciale paarse tint: mauvïne. De nieuwe kleur raakte snel in de mode, vooral nadat koningin Victoria een mauve jurk droeg tijdens de Wereldtentoonstelling van 1862. Perkin ontwikkelde een industrieel proces en produceerde de kleurstof per ton, waardoor veel meer mensen paars konden dragen. Het was de eerste van een reeks moderne industriële kleurstoffen die zowel de chemische industrie als de mode volledig transformeerden.      

Paars als symbool van de vrouwenemancipatie    
Net als in de oudheid en de middeleeuwen was ook het dragen van het industriële paars doordrenkt met symboliek. Je ziet dit duidelijk bij de Amerikaanse Vrouwenkiesrechtbeweging uit de vroege 20e eeuw. Deze beweging stond aan de basis voor de ratificatie van het 19de amendement in 1920, dat vrouwen stemrecht verleende. De suffragettes (‘suffrage’ is Engels voor kiesrecht) kozen nadrukkelijk voor de kleur paars. Voor hen stond de kleur voor loyaliteit. Daarnaast gebruikten ze wit (zuiverheid) en goud (hoop).  
 

 

Als eerbetoon aan de suffragettes werd paars vanaf de jaren 60 geassocieerd met de Women's liberation movement, een belangrijke politieke beweging die onderdeel was van de tweede feministische golf. Niet voor niets was paars een van de centrale kleuren in Shirley Chisholms campagne voor de presidentsverkiezingen van 1972. Chisholm was een belangrijke Amerikaanse feminist en bovendien de eerste zwarte vrouw die zich kandidaat stelde voor het presidentschap. Haar paarse thema past in een traditie van het gebruik van de kleur paars als symbool voor vrouwenemancipatie.
 

 

Clinton, Harris en… paars         
Bij de inauguratie van president Joe Biden en vicepresident Kamala Harris, gebruikte Harris de symboliek ook. Naast een manier om Shirley Chisholm te eren, was het paars van Harris’ outfit een ode aan alle feministische bewegingen die zich hebben ingezet voor de gelijke behandeling van vrouwen.      

Waar Harris dit jaar als vicepresident werd geïnaugureerd, liep het voor Hillary Clinton in 2016 anders. In haar Concession Speech moest zij zich neerleggen bij haar verlies. Net als bij Harris werd er bij Clinton gekeken naar hoe ze zich kleedde. Vooral haar paarse revers trok de aandacht. Velen zagen er een verzoeningsgebaar in: blauw (Democraten) samen met rood (Republikeinen) wordt paars. Anderen geloofden dat Clinton met de kleur paars refereerde aan de vrouwenkiesrechtbeweging.    

Paars blijkt een kleur vol geschiedenis en symboliek. Tot op de dag van vandaag. Kijk dus niet gek op wanneer een vrouwelijke kandidaat paars draagt tijdens de verkiezingen van 2024.