Drie vragen aan: Ernst van den Boogaart

Waar bent u momenteel mee bezig?

Ik onderzoek al geruime tijd de opvattingen van Europeanen over de volken en levenswijzen buiten Europa in de vroegmoderne tijd. Wat kwamen zij te weten over de bewoners van Azië, Afrika en Amerika? Welke sleutelbegrippen gebruikten zij bij het vastleggen van hun kennis en welke thematiek bouwden zij op? Ik begin in de late Middeleeuwen en ga door tot ca. 1600.

Wat heeft dit onderzoek tot nu toe opgeleverd?

Ik verzamelde korte en langere beschrijvingen in de reisliteratuur en ik analyseerde ook de afbeeldingen bij de verhalen. Over het algemeen komen in deze teksten het gezin en seksuele gebruiken aan de orde evenals beschrijvingen over middelen van bestaan, zoals technische vaardigheden, de soorten dorpen en steden, landbouw, nijverheid, handel en natuurlijk de godsdienst. De etnografische beschrijvingen zijn vaak gecombineerd met informatie over het klimaat, de flora en de fauna. Centrale begrippen die ik heb gevonden, zijn ‘beschaving en wildheid’ en ‘Christendom en heidendom'. Geleidelijk aan begon bijvoorbeeld de Spaanse Jezuïet José de Acosta een theorie van beschavingsniveaus te ontwikkelen en van geschiedenis als de ontwikkeling van beschaving. Dit zijn een paar onderwerpen uit mijn boek Vreemde Verwanten. De wereld buiten Europa 1400-1600, dat op 21 november uitkwam.

Waarom is het belangrijk dat dit aan het licht komt?

Zo’n langetermijnstudie, die begint op een moment dat Europeanen nog erg opkijken tegen bij voorbeeld Chinezen, laat zien dat het Europees superioriteitsbesef niet van alle tijden is en zich geleidelijk heeft gevormd. Het heersende christelijke wereldbeeld leerde dat alle mensen afstamden van Adam en Eva. Ook al leken de mensen buiten Europa heel erg van de Europeanen te verschillen, waren zij toch ook verwanten. Mensen zoals zij zelf.

Ernst van den Boogaart, Vreemde verwanten. De wereld buiten Europa 1400-1600 (Nijmegen 2019), Uitgeverij Vantilt, € 29,95.