Deze fotografen gebruikten hun camera’s ten dienste van nazi-Duitsland
Jan en Herman Heukels waren nationaalsocialisten die hun camera inzetten ten dienste van nazi-Duitsland. Jan deed dit vooral als SS’er aan het Oostfront, Herman maakte onder andere foto’s van een grote razzia in 1943 in Amsterdam, waarvan de beelden later iconisch voor de Jodenvervolging zijn geworden – hoewel hij ze zelf als antisemitische propaganda bedoelde. In haar dubbelbiografie getiteld “Wij waren supermannen” reconstrueert Machlien Vlasblom hun leven en werk.
‘H. Heukels, geboren te Zwolle, 8 juni 1906, wonende te Amsterdam, Watteaustraat 37 hs. Sign: 1.70 m. lang, blauwe ogen, mager, scherp gezicht. Doet vreeselijk gejaagd, draagt veel pluche, donker- donkerblauwe jas, bij regen een zwarte oliejas. Persfotograaf te Zwolle. […] Is bevriend met de Beauftragte Dr. Schröder, en hield met hem drinkgelagen. Thans beiden in Amsterdam. Heukels is daar Verwalter [zaakwaarnemer] van Joodsche eigendommen en bezit een slijterij. Werkt verschillende drankzaken af. In dienst van den S.D. Zeer vlot feestnummer en komt zoodoende veel aan de weet. Is thans Duitsch genaturaliseerd. Draagt een revolver.’
Deze beschrijving verscheen in een iets uitvoeriger versie in het Signalementenblad van augustus 1944, een publicatie van het verzet waarin gevaarlijk geachte personen met naam, beschrijving en soms een pasfoto werden opgenomen om mensen voor hen te waarschuwen. Het gaat in het citaat om Herman Heukels, persfotograaf en eigenaar van Foto- en Brillenhuis Heukels in Zwolle. De samenstellers waren, op een foutief detail van het huisnummer na, goed op de hoogte van zijn gangen. Herman maakte dan ook geen geheim van zijn keuze voor het nationaalsocialisme en liet zich gelden als een gedreven aanhanger van dit gedachtegoed. De in dit blad aangestipte vriendschap met Werner Schröder valt goed te plaatsen. Deze man was van 1940 tot 1942 gevolmachtigde van Rijkscommissaris Arthur Seyss-Inquart voor Overijssel, en vervolgens de hoogste Duitse civiele autoriteit van Amsterdam en later ook Noord-Holland.
Broer Jan collaboreerde eveneens vergaand, hoewel zijn route er anders uitzag. Ook hij werd net als zijn twee jaar jongere broer enkele maanden na de Duitse inval in 1940 lid van de NSB. Hij zat zakelijk aan de grond toen hij datzelfde najaar naar Berlijn trok om er te werken als fotograaf. Het grotestadsleven beviel hem maar toch meldde hij zich in maart 1942 bij de Waffen-SS. Waarom precies is niet zeker, maar hij was lang niet de enige: jongemannen uit heel bezet Noordwest-Europa gaven gehoor aan de oproep om als vrijwilliger mee te vechten tegen de Sovjet-Unie.
Wat is hun verhaal? Waarom waren ze echt zo gevaarlijk als het Signalementenblad beweerde? En wat kan hun verhaal ons vertellen over de werkwijze en drijfveren van andere Nederlandse nazi’s? Je leest het n het volgende Geschiedenis Magazine. Meld je voor donderdag 13 oktober aan als abonnee, bestel ‘m half oktober online of haal ‘m dan in de winkel.
Delen: